شهادت کذب قابل گذشت است؟

شاید شما هم درگیر پرونده ای هستید که پای شهادت وسط آمده و می خواهید بدانید اگر کسی دروغ بگوید، می شود از خیر شکایتش گذشت؟ راستش را بخواهید، نه! جرم شهادت کذب قابل گذشت نیست و حتی اگر شاکی هم رضایت دهد، سیستم قضایی از آن نمی گذرد. این موضوع خیلی مهم و جدی است و می تواند روند پرونده ها را حسابی عوض کند.

در هر دادگاهی، حرف و حدیث ها و شهادت هایی که افراد می دهند، نقش کلیدی تو روشن شدن حقیقت و برقراری عدالت داره. اصلاً پایه و اساس خیلی از حکم ها، همین شهادت هاست. حالا فکرش رو بکنید اگر کسی بیاد و خلاف واقعیت، چیزی رو شهادت بده؛ چه بلایی سر عدالت و حقوق مردم میاد؟ اینجا دقیقاً بحث جرم شهادت کذب یا همون شهادت دروغ پیش میاد که برای نظام قضایی هر کشوری، یه زنگ خطر جدیه. این مقاله قراره یه راهنمای کامل و حسابی باشه تا تمام ابعاد این جرم رو با هم بررسی کنیم و ببینیم دقیقاً چه خبره.

شهادت کذب چیست؟ تعاریف، مبانی و تفاوت ها

بگذارید از اول شروع کنیم. شهادت دروغ یا شهادت کذب یعنی اینکه یه نفر جلوی قاضی یا یه مقام رسمی دیگه، چیزی بگه که می دونه دروغه و حقیقت نداره. به بیان ساده تر، شما چیزی رو دیدید یا شنیدید، ولی عمداً خلاف اون رو می گید. قانون گذار ما، تو ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) به صراحت این کار رو جرم دونسته و براش مجازات تعیین کرده. این نشون میده که چقدر برای سیستم قضایی، راستگویی تو دادگاه اهمیت داره.

حالا شاید بپرسید چه فرقی داره شهادت دروغ با کتمان حقیقت یا یه اشتباه سهوی؟ فرقش زمین تا آسمونه! وقتی کسی کتمان حقیقت می کنه، یعنی چیزی رو نمی گه یا سکوت می کنه، نه اینکه عمداً دروغ بگه. یا مثلاً اگه یه شاهد، یه چیزی رو اشتباهی بگه یا یادش بره، اینجا چون قصد و نیتی برای دروغ گفتن نداره، نمی تونیم بگیم شهادتش کذبه. عنصر معنوی شهادت کذب، یعنی قصد و علم به دروغ بودن حرف، خیلی مهمه. اینجاست که می فهمیم شهادت کذب یه جرم عمدیه و سهواً اتفاق نمی افته.

شهادت دروغ می تونه هم شفاهی باشه و هم کتبی. یعنی هم ممکنه شما تو دادگاه پای میکروفن برید و دروغ بگید، هم ممکنه یه نامه یا سند کتبی رو پر کنید و توش خلاف واقعیت بنویسید. هر دو حالت هم جرمه و فرق خاصی تو ماهیت جرم نداره. اصل قضیه اینه که شما دارید با حرف یا نوشتتون، یه اطلاعات غلط و دروغین رو وارد پروسه دادرسی می کنید و این همون چیزیه که قانون باهاش مخالفه و براش مجازات گذاشته.

پاسخ قاطع: آیا جرم شهادت کذب قابل گذشت است؟ (با تحلیل حقوقی)

خب، می رسیم به سوال اصلی و مهمی که احتمالاً خیلی ها رو درگیر خودش کرده: آیا می شود از جرم شهادت کذب گذشت؟

پاسخ صریح و قاطع اینه که خیر، جرم شهادت کذب از زمره جرائم غیرقابل گذشت محسوب می شود.

این یعنی چی؟ یعنی حتی اگر اون کسی که از شهادت دروغ آسیب دیده و بهش ظلم شده، دلش بسوزه و رضایت بده یا اصلاً بگه من دیگه دنبالش نیستم، سیستم قضایی نمی تونه پرونده رو ببنده و از تعقیب شاهد دروغگو صرف نظر کنه. چرا؟ چون شهادت کذب فقط به اون فرد شاکی خصوصی آسیب نمی زنه، بلکه به اعتبار کل سیستم قضایی و به عدالت اجتماعی لطمه میزنه. در واقع، این جرم، جنبه عمومی داره. یعنی جامعه هم از وقوع این جرم آسیب می بینه.

جرایم غیرقابل گذشت، اون دسته از جرم ها هستند که حتی با گذشت شاکی خصوصی، جنبه عمومی پرونده همچنان توسط مدعی العموم (یعنی دادستان و سیستم قضایی) پیگیری میشه و حکم قضایی صادر و اجرا خواهد شد. شهادت کذب دقیقاً یکی از همین جرم هاست. قانون گذار با این کار می خواد نشون بده که چقدر به سلامت دادرسی و صداقت در محاکم اهمیت میده و نمی ذاره هیچ کس با دروغ گفتن، نظم و عدالت رو به هم بریزه. هدف از این سخت گیری، حفظ اعتماد مردم به دادگاه ها و تضمین اینه که حق به حق دار برسه، نه اینکه با دروغ، سرنوشت افراد عوض بشه.

ارکان تشکیل دهنده جرم شهادت کذب (قانونی، مادی، معنوی)

برای اینکه یه جرمی اتفاق بیفته و بشه کسی رو به خاطرش مجازات کرد، باید سه تا رکن اصلی داشته باشه: رکن قانونی، رکن مادی و رکن معنوی. شهادت کذب هم از این قاعده مستثنی نیست و برای اثباتش، باید این سه تا رکن وجود داشته باشن.

عنصر قانونی شهادت کذب

همونطور که قبل تر گفتیم، رکن قانونی جرم شهادت کذب تو ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) به صراحت ذکر شده. این ماده میگه:

هر کس در دادگاه و نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد، به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس یا به یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.

این ماده، چارچوب قانونی جرم رو مشخص می کنه و نشون میده که قانون دقیقاً کدوم رفتار رو جرم می دونه و براش چه مجازاتی تعیین کرده.

عنصر مادی شهادت کذب

عنصر مادی، یعنی اون کاری که انجام شده و از بیرون دیده میشه. تو شهادت کذب، عنصر مادی شامل چند چیزه:

• فعل: همون «ادای شهادت خلاف واقع». یعنی گفتن یا نوشتن یه حرف دروغ تو دادگاه.
• محل وقوع جرم: خیلی مهمه که این شهادت تو «دادگاه» یا «نزد مقامات رسمی» انجام بشه. یعنی اگه شما تو یه جمع دوستانه یا مثلاً جلوی یه نفر که مقام رسمی نیست، دروغی رو به عنوان شهادت بگید، اینجا دیگه جرم شهادت کذب اتفاق نیفتاده. البته با رای وحدت رویه جدید، شهادت در دادسرا هم مشمول این ماده شده که بعداً بیشتر توضیح میدیم.
• نتیجه: شهادت کذب یه جرم مطلقه. یعنی چی؟ یعنی همین که شما شهادت دروغ رو دادید، جرم اتفاق افتاده، حتی اگه اون شهادت دروغ، هیچ تأثیری تو حکم دادگاه نداشته باشه یا دادگاه اصلاً به اون شهادت دروغ توجه نکنه و به استناد چیزهای دیگه حکم بده. یعنی لازم نیست حتماً بر اساس اون شهادت دروغ، حکمی صادر بشه تا جرم محقق بشه.

عنصر معنوی (سوء نیت) شهادت کذب

این رکن، به قصد و نیت مجرم برمی گرده. تو جرم شهادت کذب، عنصر معنوی یعنی:

• قصد و علم عام به کذب بودن شهادت: یعنی شخص باید دقیقاً بدونه که داره دروغ میگه و شهادتش خلاف واقعیته. اگه طرف به اشتباه چیزی رو بگه یا فراموش کنه، اینجا چون قصد دروغ گفتن نداره، جرم شهادت کذب محقق نمیشه.
• قصد خاص: اراده بر اضرار به غیر یا فریب مقامات قضایی. البته تو شهادت کذب، بیشتر همون قصد عام مهمه و لازم نیست حتماً قصد ضرر رسوندن به کسی رو داشته باشه، همین که بدونه داره دروغ میگه کافیه.

شرایط تحقق جرم شهادت کذب

برای اینکه واقعاً بگیم جرم شهادت کذب اتفاق افتاده، علاوه بر اون سه تا رکن اصلی، یه سری شرایط دیگه هم لازمه که باید حتماً رعایت بشن:

1. کذب بودن شهادت به اثبات برسه: یعنی باید با مدارک و شواهد محکم، ثابت بشه که حرفی که شاهد زده، دروغه.
2. شهادت باید در مراحل دادرسی قضایی یا نزد مقامات رسمی باشه: همونطور که گفتیم، شهادت دروغی که تو یه مهمونی یا خارج از فضای رسمی دادگاه یا دادسرا داده بشه، شهادت کذب محسوب نمیشه.
3. شاهد دارای اهلیت قانونی برای شهادت باشه: یعنی شرایط لازم برای شهادت دادن رو داشته باشه، مثلاً عاقل و بالغ باشه.
4. شهادت به ضرر یکی از طرفین یا به نفع دیگری باشه: معمولاً شهادت دروغ با هدف تغییر مسیر پرونده به نفع یا ضرر یکی از طرفین داده میشه.
5. شهادت بر امر موضوعی باشه نه اظهارنظر حقوقی: شاهد باید در مورد واقعیت ها و اتفاقات شهادت بده، نه اینکه بیاد و نظر حقوقی بده. مثلاً اگه بگه «فلانی مقصر بود»، این یه اظهارنظر حقوقیه نه شهادت بر یه واقعه.
6. اهمیت سوگند در دادگاه: اگه شاهد قبل از شهادت، سوگند یاد کرده باشه که حقیقت رو بگه و بعد دروغ بگه، مجازاتش تشدید میشه. یعنی مجازات سوگند دروغ هم به مجازات شهادت کذب اضافه میشه. این نشون میده که قانون، سوگند رو چقدر جدی می گیره و برای شکستنش مجازات سنگینی در نظر می گیره.

مجازات شهادت کذب در قانون جدید و قدیم

مجازات شهادت کذب، مثل همه جرم ها، هدفش اینه که هم یه بازدارندگی ایجاد کنه و هم عدالت اجرا بشه. بر اساس ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) که الان هم معتبره، مجازات اصلی برای شهادت دروغ ایناست:

• حبس: از سه ماه و یک روز تا دو سال حبس.
• جزای نقدی: از یک میلیون و پانصد هزار ریال تا دوازده میلیون ریال.

این مجازات ها می تونه بسته به نظر قاضی و شرایط پرونده، به صورت جداگانه یا با هم اعمال بشه. یادتون باشه که این مجازات ها فقط جنبه کیفری دارن و علاوه بر این ها، شاهد دروغگو ممکنه مجبور به جبران خسارت هایی هم بشه که با شهادت دروغش به طرف مقابل وارد کرده. یعنی جنبه مدنی مسئولیت هم داره. مثلاً اگه به خاطر شهادت دروغ، مالی از کسی گرفته شده باشه، باید اون رو برگردونه یا اگه خسارتی وارد شده، جبرانش کنه.

نوع پرونده (کیفری، حقوقی، حدود، قصاص، دیات) هم می تونه تو شدت و نوع مجازات ها تأثیر داشته باشه. مثلاً اگه شهادت دروغ تو پرونده های مربوط به قصاص یا دیات باشه و به خاطرش کسی به ناحق مجازات شده باشه، پای غرامت و جبران خسارت های جانی و جسمی هم وسط میاد که خیلی جدی تره. قانون در مورد مجازات شهادت کذب در قانون جدید، تغییرات چشمگیری نداشته و همان ماده 650 معیار است، اما در مورد شمول آن به دادسرا، رأی وحدت رویه جدیدی صادر شده که دایره شمول این جرم را گسترده تر کرده است.

آثار و پیامدهای شهادت کذب بر پرونده اصلی و متضرر

شهادت دروغ فقط یه حرف ساده نیست؛ می تونه زندگی یه آدم رو زیر و رو کنه و به کل مسیر یه پرونده قضایی رو عوض کنه. پیامدهای این جرم خیلی گسترده و جدیه:

• ابطال یا بی اثر شدن حکم: اگه ثابت بشه که یه حکم دادگاه بر اساس شهادت کذب صادر شده، اون حکم باطل میشه و اعتبار قانونی نداره. یعنی دیگه نمی شه اون حکم رو اجرا کرد و باید دوباره به پرونده رسیدگی بشه.
• امکان اعاده دادرسی یا تجدید نظر: برای اون کسی که از شهادت دروغ ضربه خورده، امکان اعاده دادرسی یا تجدید نظر تو پرونده اصلی فراهم میشه. یعنی می تونه درخواست بده که پرونده دوباره بررسی بشه تا حقیقت روشن بشه و حقش رو بگیره. این راه نجات خیلی مهمیه.
• مسئولیت مدنی شاهد کذب: علاوه بر مجازات کیفری، شاهد دروغگو مسئول جبران خسارت هاییه که به خاطر شهادت کذبش به طرف مقابل وارد کرده. یعنی اگه مالی از بین رفته، باید عینش یا قیمتش رو برگردونه و اگه ضرر و زیان دیگه ای وارد شده، باید اون رو هم جبران کنه.
• اعاده حیثیت: اگه کسی به خاطر شهادت دروغ، آبرو یا حیثیتش آسیب دیده باشه، می تونه برای اعاده حیثیت اقدام کنه و تلاش کنه تا اسم و اعتبارش رو دوباره به دست بیاره. این موضوع به خصوص تو پرونده های کیفری که حیثیت افراد خیلی توش درگیره، اهمیت زیادی داره.

نحوه اثبات شهادت دروغ و راه های مقابله با آن

اثبات اینکه یه نفر دروغ گفته، کار ساده ای نیست و نیاز به دقت و جمع آوری شواهد محکم داره. اما غیرممکن هم نیست. چند تا راه اصلی برای نحوه اثبات شهادت دروغ وجود داره:

• اقرار خود شاهد: اگه خود شاهد بیاد و اقرار کنه که دروغ گفته، این محکم ترین دلیله.
• شهادت شهود دیگر: اگه شاهدای دیگه ای باشن که بتونن کذب بودن شهادت رو تأیید کنن، این هم یه راه اثبات قویه.
• اسناد و مدارک متقن: اسناد و مدارکی که ثابت کنن گفته های شاهد، خلاف واقعیته (مثلاً سند مالکیت، قراردادها، گزارش های رسمی).
• ارجاع به کارشناسی: تو بعضی موارد، میشه پرونده رو به کارشناس ارجاع داد تا نظر تخصصی بده و کذب بودن شهادت رو روشن کنه.
• علم قاضی: گاهی اوقات، قاضی با کنار هم قرار دادن شواهد و قرائن مختلف، به این علم میرسه که شهادت داده شده، دروغه.

حالا اگه با شهادت دروغ در دادگاه مواجه شدید، چی کار باید بکنید؟ باید یه شکایت کیفری علیه شاهد دروغگو مطرح کنید. این شکایت رو میتونید تو دادسرا یا دادگاه عمومی مطرح کنید. یادتون باشه که جمع آوری ادله و شواهد تو این مرحله خیلی مهمه. اینجا نقش وکیل مثل یه ستاره تو تاریکیه. یه وکیل خوب می تونه راهنماییتون کنه، مدارک رو جمع آوری کنه، شکایت رو به درستی تنظیم کنه و پرونده رو پیگیری کنه تا حق شما ضایع نشه.

نمونه فرم شکایت از شهادت کذب (با راهنمای تکمیل)

اگه خدای نکرده مجبور شدید از یه نفر به خاطر شهادت کذب شکایت کنید، داشتن یه نمونه فرم شکایت می تونه خیلی به کارتون بیاد. البته یادتون باشه که این فقط یه نمونه کلیه و بهتره حتماً با یه وکیل مشورت کنید تا شکایت نامه تون دقیق و کامل باشه.

نمونه فرم شکایت کیفری بابت شهادت کذب

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب (نام شهر)

با سلام و احترام؛

اینجانب (نام و نام خانوادگی شاکی) فرزند (نام پدر) به شماره ملی (شماره ملی) و آدرس (آدرس کامل شاکی) به عنوان شاکی، مراتب شکایت خود را علیه (نام و نام خانوادگی مشتکی عنه) فرزند (نام پدر مشتکی عنه) به شماره ملی (شماره ملی مشتکی عنه) و آدرس (آدرس کامل مشتکی عنه) به اتهام شهادت کذب، به شرح ذیل تقدیم می دارم:

شرح ماجرا:

اینجانب شاکی پرونده ای با کلاسه شماره (شماره کلاسه پرونده) در شعبه (شماره شعبه) دادگاه (نوع دادگاه، مثلاً کیفری یا حقوقی) به خواسته/اتهام (موضوع پرونده) بوده ام. در جریان رسیدگی به پرونده مذکور، آقای/خانم (نام مشتکی عنه) در تاریخ (تاریخ شهادت) و در محل (مکان شهادت، مثلاً شعبه دادگاه) اقدام به ادای شهادت شفاهی/کتبی (هر کدام که بوده) نموده است. این شهادت به شرح ذیل بوده است: (متن یا خلاصه ای از شهادت کذب).

متأسفانه، این شهادت، برخلاف واقعیت و حقیقت بوده و به طور عمدی توسط مشتکی عنه ادا شده است. دلایل و مدارکی که کذب بودن این شهادت را ثابت می کند، عبارتند از:

1. (ذکر دلیل اول، مثلاً سند رسمی شماره…)
2. (ذکر دلیل دوم، مثلاً شهادت آقای/خانم…)
3. (ذکر دلیل سوم، مثلاً گزارش کارشناسی شماره…)

این شهادت دروغ باعث ورود خسارات و ضررهای مادی/معنوی (هر دو یا یکی از آنها) به اینجانب شده است. (در صورت تمایل، می توانید جزئیات خسارت را ذکر کنید).

لذا با توجه به مراتب فوق و مستنداً به ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) و سایر مواد مرتبط، تقاضای رسیدگی و تعقیب کیفری مشتکی عنه و صدور حکم مجازات قانونی برای ایشان را دارم.

ضمائم:

1. کپی مصدق کارت ملی شاکی.
2. کپی مصدق شهادت نامه یا صورتجلسه دادگاه حاوی شهادت کذب (در صورت وجود).
3. کپی مصدق مدارک و اسناد اثبات کننده کذب بودن شهادت.
4. اسامی و مشخصات شهود دیگر (در صورت وجود).
5. وکالت نامه وکیل (در صورت داشتن وکیل).

با تشکر و احترام

نام و نام خانوادگی شاکی/وکیل
امضاء و تاریخ

راهنمای تکمیل:

• بخش مشخصات: حتماً مشخصات خود و مشتکی عنه را دقیق و کامل وارد کنید.
• شرح ماجرا: این بخش، قلب شکایت نامه شماست. باید به صورت واضح و بدون ابهام، توضیح دهید که چه اتفاقی افتاده، شهادت کذب کجا و چگونه داده شده و مهم تر از همه، دلایل شما برای اثبات دروغ بودن آن چیست. هرچه دلایلتان محکم تر باشد، پرونده تان قوی تر خواهد بود.
• ضمائم: هر مدرکی که به کذب بودن شهادت کمک می کند، حتماً ضمیمه کنید. این مدارک باید کپی برابر اصل شده باشند.

آرای وحدت رویه و نکات مهم قضایی در خصوص شهادت کذب

نظام قضایی یه چیز پویا و زنده است و گاهی اوقات برای اینکه قوانین بهتر اجرا بشن یا ابهام ها برطرف بشه، آرایی صادر میشه که بهشون میگن «رأی وحدت رویه». این آرا برای همه دادگاه ها لازمه الاجراست. تو بحث شهادت کذب هم یه رأی وحدت رویه خیلی مهم داریم که دایره این جرم رو گسترده تر کرده.

بررسی و تحلیل رأی وحدت رویه شماره ۸۳۵ ـ ۱۴۰۲/۰۶/۲۸

قبل از این رأی، بعضی ها فکر می کردن که شهادت دروغ فقط وقتی جُرمه که تو خود دادگاه داده بشه و اگه تو دادسرا (یعنی تو مراحل تحقیقات مقدماتی که هنوز پرونده به دادگاه نرفته) کسی دروغ بگه، مشمول ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی نمیشه. اما رأی وحدت رویه شماره ۸۳۵ هیئت عمومی دیوان عالی کشور که در تاریخ ۱۴۰۲/۰۶/۲۸ صادر شد، یه تحول بزرگ ایجاد کرد.

این رأی صراحتاً اعلام کرده که شهادت دروغ در دادسرا و تو مراحل تحقیقات مقدماتی هم جرم محسوب میشه و مشمول ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامیه. دلیلش هم اینه که قانون گذار تو قانون آیین دادرسی کیفری (مصوب ۱۳۹۲)، هم تو ماده ۳۲۲ که درباره دادگاهه، و هم تو ماده ۲۰۹ که درباره دادسراست، به بازپرس تکلیف کرده که قبل از گرفتن شهادت، حرمت و مجازات شهادت دروغ رو به شاهد بفهمونه. این نشون میده که هدف قانون گذار این بوده که صداقت تو همه مراحل دادرسی رعایت بشه، نه فقط تو دادگاه. پس دیگه فرقی نمیکنه کجا دروغ گفته باشید، دروغ دروغ است و مجازاتش رو داره.

این رأی خیلی مهمه، چون جلوی سوءاستفاده های احتمالی رو میگیره و تضمین می کنه که حتی تو مراحل اولیه پرونده هم، شاهد باید راست بگه وگرنه با عواقب قانونی روبرو میشه. این قدمی بزرگ تو راستای تقویت عدالت و جلوگیری از تضییع حقوق مردمه.

نکات مهم قضایی مرتبط با شهادت کذب

غیر از رأی وحدت رویه بالا، یه سری نکات دیگه هم هست که تو پرونده های شهادت کذب مهمه و باید حواسمون بهشون باشه:

• برای اثبات کذب بودن شهادت، صرفِ اینکه شنیده ها و دیده های شاهد خلاف واقعیت بوده، کافی نیست. باید ثابت بشه که شاهد قصد و علم به دروغ بودن حرفش داشته. گاهی ممکنه کسی اشتباه کنه یا فریب بخوره و چیزی رو خلاف واقع بگه، اینجا دیگه نمیشه گفت شهادتش کذبه.
• ادعای اینکه شهادت شهود دروغ بوده و درخواست اعاده دادرسی، فقط زمانی ممکنه که قبلاً تو یه مرجع قضایی دیگه به این موضوع رسیدگی شده باشه و خود شهود به خاطر شهادت کذب محکوم شده باشن. یعنی نمی شه همینطوری به استناد یه ادعا، درخواست اعاده دادرسی داد.
• نقش وکیل شهادت کذب اینجاست که میتونه با تسلط بر این نکات و آرا، به موکلش کمک کنه تا پرونده رو به بهترین شکل ممکن پیش ببره و از حقوقش دفاع کنه.

نتیجه گیری

تو این مقاله حسابی در مورد شهادت کذب حرف زدیم و دیدیم که چقدر موضوع مهم و پیچیده ایه. فهمیدیم که شهادت، یه رکن اساسی تو رسیدن به عدالته و دروغ گفتن تو این مسیر، می تونه همه چیز رو به هم بریزه. مهم ترین نکته این بود که یادتون باشه: جرم شهادت کذب قابل گذشت نیست! یعنی حتی اگه اون کسی که از دروغ شما آسیب دیده رضایت بده، باز هم دستگاه قضا از این جرم نمی گذره و پیگیریش می کنه.

شهادت کذب، هم مجازات های کیفری مثل حبس و جزای نقدی داره و هم شاهد رو مسئول جبران خسارت های وارده می کنه. علاوه بر این، می تونه باعث باطل شدن حکم های صادر شده و باز شدن دوباره پرونده ها بشه. جدیدترین رأی وحدت رویه هم نشون داد که حتی شهادت دروغ در دادسرا هم جُرمه و دیگه راه فراری نیست.

خلاصه که تو کارای حقوقی و قضایی، صداقت حرف اول رو می زنه. اگه خدای نکرده تو موقعیتی قرار گرفتید که با شهادت دروغ مواجه شدید یا خودتون به عنوان شاهد قراره شهادت بدید، حتماً خیلی حواس جمع باشید. بهترین کار هم اینه که تو این جور مواقع حتماً با یه مشاور یا وکیل حقوقی متخصص مشورت کنید. یه وکیل خوب می تونه مثل یه نقشه راه، مسیر درست رو بهتون نشون بده و از پیچ و خم های قانونی نجاتتون بده.