معرفی فیلم عرق سرد

فیلم «عرق سرد» (Araghe Sard) فقط یک فیلم سینمایی نیست؛ این فیلم که در سال ۱۳۹۶ به کارگردانی و نویسندگی سهیل بیرقی ساخته شد، خیلی زود به آینه ای برای بازتاب چالش های عمیق اجتماعی و حقوقی زنان در ایران تبدیل شد. این درام اجتماعی پرحاشیه، داستان یک قهرمان ملی فوتسال زنان را روایت می کند که درست در اوج موفقیت، با مشکلی بزرگ روبرو می شود: ممنوع الخروجی از کشور توسط همسرش. «عرق سرد» به خاطر موضوع جسورانه اش درباره حقوق زنان، ممنوع الخروجی و مسائل مرتبط با قانون گذرنامه، بحث های زیادی را در جامعه، رسانه ها و حتی مجلس به راه انداخت و توانست نگاه های زیادی را به خود جلب کند. حالا بیاین با هم، موشکافانه به همه ابعاد این فیلم جنجالی نگاهی بیندازیم.

شناسنامه فیلم عرق سرد: جزئیات تولید و اکران

قبل از اینکه شیرجه بزنیم توی داستان و حواشی «عرق سرد»، بد نیست یه آشنایی کلی با مشخصات اصلی این فیلم داشته باشیم. این جزئیات، چارچوبی رو برای درک بهتر اثر بهمون میده.

سازندگان و تیم اصلی عرق سرد

فیلم عرق سرد، محصول ذهن خلاق و جسور سهیل بیرقی، کارگردان و نویسنده ای است که پیش از این هم با آثار اجتماعی اش شناخته شده بود. بیرقی این فیلم را با تهیه کنندگی مهدی داوری جلوی دوربین برد. تیم سازنده با تمرکز روی یک سوژه ملتهب اجتماعی، سعی کرد تا صدای بخش هایی از جامعه باشد که شاید کمتر شنیده می شوند.

اطلاعات کلیدی فیلم عرق سرد

• سال ساخت: ۱۳۹۶
• ژانر: درام اجتماعی، ورزشی و حقوقی
• مدت زمان: ۱۰۵ دقیقه
• تاریخ نخستین نمایش: ۱۴ بهمن ۱۳۹۶ در سی و ششمین جشنواره فیلم فجر
• تاریخ اکران عمومی: ۴ مهر ۱۳۹۷ (با سرگروهی سینما کورش)

همونطور که می بینید، سال ساخت فیلم عرق سرد و تاریخ اکران عرق سرد نشون میده که این فیلم، فاصله زیادی بین تولید و نمایش گسترده اش نداشته، اما همین مدت کم هم پر از اتفاقات و جنجال ها بوده.

افتخارات و جوایز فیلم عرق سرد

با وجود همه چالش ها، فیلم «عرق سرد» از نظر هنری و بازیگری، در جشنواره ها بی نصیب نموند. باران کوثری و امیر جدیدی برای بازی های درخشان شون در این فیلم، مورد تحسین قرار گرفتن:

• باران کوثری: سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن از سی و ششمین جشنواره فیلم فجر. (البته این جایزه به دلیل ممنوع التصویری و حواشی، توسط وزیر وقت ارشاد اهدا نشد.)
• امیر جدیدی: سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد از سی و ششمین جشنواره فیلم فجر (برای بازی در دو فیلم «عرق سرد» و «تنگه ابوقریب»).

این جوایز، نشان دهنده کیفیت بالای بازیگری در فیلم و توانایی سهیل بیرقی در هدایت بازیگرانش بود.

داستان عرق سرد: مبارزه برای حق خروج

خب، وقتشه بریم سراغ قلب ماجرا، یعنی داستان فیلم عرق سرد. این فیلم، زندگی افروز اردستانی رو به تصویر می کشه، زنی که با تمام وجودش برای رسیدن به رویاهاش می جنگه، اما یه مانع بزرگ، همه چیز رو زیر و رو می کنه.

خلاصه داستان: گره ای در اوج موفقیت

افروز اردستانی (با بازی بی نظیر باران کوثری) کاپیتان کاریزماتیک تیم ملی فوتسال زنان ایران است. اون با تمام وجودش برای موفقیت تیمش می جنگه و با گلزنی های کلیدی، تیم رو برای اولین بار به فینال مسابقات آسیایی می رسونه. همه چیز عالی به نظر می رسه؛ تیم آماده اعزام به مالزی برای فینال هست و رویاها در دسترس. اما درست در فرودگاه، یه خبر شوکه کننده مثل پتک به سر افروز می خوره: اون ممنوع الخروج شده! پشت این ماجرا، کسی نیست جز همسرش، یاسر شاه حسینی (با بازی امیر جدیدی)، مجری سابق تلویزیون که به دلایل شخصی، از دادن اجازه خروج به افروز خودداری کرده. افروز حالا باید بین رویای ورزشی و زندگی شخصی اش، در یک نبرد دشوار حقوقی و عاطفی گیر کنه. اینجاست که موضوع فیلم عرق سرد حسابی خودش رو نشون میده و پای ممنوع الخروجی زنان و قانون گذرنامه زنان به داستان باز میشه.

شخصیت ها و نقش آفرینی های ماندگار

یکی از برگ های برنده فیلم عرق سرد، بازیگران قوی و شخصیت پردازی های عمیقش هست:

• افروز اردستانی (باران کوثری): باران کوثری برای نقش افروز، یک تحول فیزیکی خیره کننده داشت و بیش از ۲۰ کیلو وزن کم کرد تا چهره یک ورزشکار حرفه ای و رنج کشیده رو به بهترین شکل ممکن به نمایش بذاره. افروز، نماد زنی است که با تمام محدودیت ها، از رویاهاش دست نمی کشه و برای رسیدن به هدفش، حاضر به مبارزه با هر کسی، حتی نزدیک ترین فرد زندگی اش هست. بازی پرقدرت و در عین حال آسیب پذیر کوثری، واقعا تماشایی بود و خیلی ها رو تحت تاثیر قرار داد.
• یاسر شاه حسینی (امیر جدیدی): امیر جدیدی در نقش همسر افروز، شخصیتی پیچیده و خاکستری رو به نمایش می ذاره. یاسر از نظر خودش، دلیل محکمی برای ممنوع الخروجی افروز داره، اما این دلایل، در چشمان افروز و بخش زیادی از مخاطبان، کاملا خودخواهانه و ظالمانه اند. جدیدی تونسته این پیچیدگی و تقابل عمیق رو خیلی خوب به تصویر بکشه؛ از یک سو مردی که حس می کنه نادیده گرفته شده و از سوی دیگه، کسی که با قدرتش، راه پیشرفت همسرش رو می بنده.
• مهرانه نوری (سحر دولتشاهی): سحر دولتشاهی در عرق سرد، نقش سرپرست تیم ملی فوتسال رو بازی می کنه. شخصیتی که در ابتدا سعی داره از افروز حمایت کنه، اما رفته رفته درگیر چالش ها و تقابل های خودش با افروز میشه. این نقش، ابعاد متفاوتی از مشکلات زنان در محیط های ورزشی و سازمانی رو نشون میده.
• سایر بازیگران: لیلی رشیدی در نقش وکیل افروز و هدی زین العابدین در نقش خواهر افروز هم از دیگر بازیگرانی هستند که به غنای داستان کمک زیادی کردند.

[هشدار اسپویل] پایان بندی و پیام های پنهان

خب، اگه هنوز فیلم رو ندیدین و نمی خواید داستان لو بره، بهتره این بخش رو رد کنید! پایان بندی «عرق سرد» یکی از بحث برانگیزترین قسمت های فیلمه. افروز بعد از کلی دوندگی و تلاش، بالاخره موفق میشه به رضایت یاسر برای خروج از کشور برسه. اما این رضایت، با یک شرط بزرگ همراهه: طلاق. افروز که زندگی مشترک با یاسر رو مانع بزرگ رسیدن به اهدافش می دونه، این شرط رو قبول می کنه و با پاره کردن قباله ازدواج، به سمت فرودگاه و رویای فینال حرکت می کنه.

این پایان، در عین حال که برای افروز نوعی پیروزی محسوب میشه، اما تلخی و چالش های زیادی رو به همراه داره. بعضی از منتقدان، مثل آنچه در نقد ویجیاتو اومده بود، این انتخاب افروز رو نوعی ابله نمایی و فریبکاری برای پیشبرد اهداف فمینیستی فیلم می دونن. اونا معتقدن که افروز می تونست برای چند روز هم که شده، رضایت یاسر رو حفظ کنه و بعد از مسابقات، به بحث طلاق برگرده. این گروه از منتقدان، انتخاب افروز رو کاملا خودخواهانه و به دور از منطق یک زن عاقل و حامی خانواده می دونن و معتقدن فیلمساز عمداً خواسته افروز رو اینقدر ضد مرد و ضد خانواده نشون بده تا پیام خودش رو منتقل کنه.

از اون طرف، مدافعان فیلم، این پایان رو نماد فمینیسم در سینمای ایران و قدرت انتخاب زن می دونن. اونا معتقدن افروز، حق داشته از زندگی که در اون حس خوشبختی و آزادی نداره، بیرون بیاد و به دنبال مسیر خودش باشه. این پایان بندی، سوالات زیادی رو درباره حق انتخاب، مسئولیت پذیری در روابط و مرزهای فردیت و زندگی مشترک پیش روی مخاطب می ذاره و دقیقا همین ها، فیلم رو به یک اثر پرحاشیه و فکربرانگیز تبدیل می کنه.

ریشه های واقعی عرق سرد: از زندگی تا سینما

یکی از اولین سوالاتی که با دیدن معرفی فیلم عرق سرد به ذهن خیلی ها می رسه اینه که: آیا این فیلم واقعی است؟ این سوال، ریشه در ماجرایی واقعی داره که پیش از ساخت فیلم، تیتر خبرها شده بود.

الهام از ماجرای نیلوفر اردلان: واقعیت یا برداشت آزاد؟

شاید براتون جالب باشه که بدونید الهام بخش فیلم عرق سرد، ماجرای ممنوع الخروجی نیلوفر اردلان، کاپیتان تیم ملی فوتسال زنان، در سال ۱۳۹۴ بود. اردلان درست مثل افروز اردستانی در فیلم، توسط همسرش (یک مجری تلویزیونی) ممنوع الخروج شد و نتونست تیمش رو در مسابقات قهرمانی آسیا همراهی کنه. این شباهت ها اونقدر زیاده که خیلی ها فکر می کردن فیلم، کپی برابر اصل زندگی نیلوفر اردلانه.

اما نکته جالب اینجاست که هم خود نیلوفر اردلان و هم باران کوثری (بازیگر نقش افروز)، در ابتدا اصرار داشتن که داستان فیلم عرق سرد ربطی به ماجرای اردلان نداره و تنها برداشتی آزاد از اتفاقات مشابهه. با این حال، سهیل بیرقی، کارگردان فیلم، بعداً در جشنواره فیلم توکیو اعتراف کرد که ایده اولیه فیلمش رو از یک خبر واقعی گرفته و این خبر، همون خبر ممنوع الخروجی نیلوفر اردلان بوده. این موضوع، خودش به حواشی فیلم اضافه کرد و بحث درباره مرز بین واقعیت و خیال در سینما رو داغ تر کرد.

قوانین ممنوع الخروجی و حقوق زنان

قلب تپنده موضوع فیلم عرق سرد، پرداختن به قانون گذرنامه زنان و حق ممنوع الخروجی زنان توسط همسر است. طبق ماده ۱۸ و ۱۹ قانون گذرنامه ایران، زنان متأهل برای خروج از کشور نیاز به اجازه کتبی همسر دارن، مگر در موارد خاص و با حکم دادگاه. این قانون، یکی از بحث برانگیزترین قوانین مرتبط با حقوق زنان در ایران محسوب میشه و سال هاست که فعالان حقوق زن و حتی برخی نمایندگان مجلس، خواستار اصلاح اون هستن.

فیلم «عرق سرد» این موضوع رو به شکلی دراماتیک و از دید یک قهرمان ملی به تصویر می کشه و نشون میده که چطور یک قانون، می تونه زندگی و آینده یک زن رو تحت تاثیر قرار بده. البته در اینجا هم انتقاداتی مطرح شد. برخی از منتقدان، از جمله ویجیاتو، معتقد بودن فیلم در پرداخت به ابعاد حقوقی این قانون، دقت کافی نداشته و حتی اون رو تحریف کرده. به عنوان مثال، در نقد ویجیاتو اشاره میشه که در قانون، ممنوع الخروجی معمولا برای مجرمان یا فرار مالیاتی استفاده میشه و در موارد عدم رضایت شوهر، دادستانی معمولا برای زن حق شکایت و پیگیری ایجاد می کنه. همچنین گفته میشه که در بسیاری از موارد واقعی، دادستانی به زنان ورزشکار یا افرادی با شرایط خاص، کمک کرده تا مجوز خروج رو بگیرن (مثل خود نیلوفر اردلان که در نهایت با حکم دادستانی تونست از کشور خارج بشه). اما فیلم، سیستم قضایی رو در این زمینه منفعل و مخالف نشون میده.

به هر حال، چه با نگاهی کاملا دقیق به قانون و چه با برداشتی دراماتیک، فیلم توانست توجه زیادی رو به این مسئله مهم جلب کنه.

بازتاب های پس از فیلم: تکرار تاریخ؟

متأسفانه، ماجراهای ممنوع الخروجی زنان بعد از اکران فیلم «عرق سرد» هم ادامه پیدا کرد. در سال های اخیر، چند مورد مشابه برای ورزشکاران و هنرمندان زن در ایران اتفاق افتاد که نشون میداد مشکل مطرح شده در فیلم، یک اتفاق نادر یا بزرگ نمایی شده نیست، بلکه چالشی واقعی است که هنوز هم بسیاری از زنان باهاش دست و پنجه نرم می کنن. این تکرارها، بر اهمیت و لزوم بحث و چاره اندیشی درباره این قانون افزود.

نقد و تحلیل عرق سرد: دیدگاه های موافق و مخالف

نقد و بررسی فیلم عرق سرد، مثل خود فیلم، داغ و پر از فراز و نشیب بود. این فیلم تونست هم تحسین های زیادی رو به خودش جلب کنه و هم با انتقادات تندی روبرو بشه. بیایید به هر دو جنبه نگاهی بیندازیم تا یه تصویر کامل از واکنش ها داشته باشیم.

ستایش ها و نقاط قوت

خیلی ها «عرق سرد» رو یک گام رو به جلو در سینمای اجتماعی ایران دونستن و از جنبه های مختلفی اون رو ستایش کردن:

1. بازیگری درخشان: تقریبا همه منتقدان، از بازی های باران کوثری در عرق سرد، امیر جدیدی در عرق سرد و سحر دولتشاهی در عرق سرد به شدت تعریف کردن. باران کوثری با اون تغییرات فیزیکی و بازی پر از هیجان و درد، تونست افروز رو کاملا باورپذیر کنه. امیر جدیدی هم با نقش یاسر، چهره ای پیچیده و چندوجهی رو به نمایش گذاشت که مخاطب رو درگیر می کرد. سعید قطبی زاده، منتقد مشهور، از پختگی و بلوغ باران کوثری و ظهور امیر جدیدی در قامت ستاره ای که با بازیگری بیگانه نیست به عنوان امتیازات مثبت فیلم یاد کرد.
2. کارگردانی جسورانه و فیلم نامه منسجم: سهیل بیرقی با انتخاب یک سوژه حساس و پرچالش و پرداختن به اون بدون افتادن در دام کلیشه ها، تونست تحسین ها رو برانگیزه. مجید اسلامی، سردبیر نشریه اینترنتی «چهار»، بالاترین امتیاز رو به «عرق سرد» اختصاص داد. منتقدان معتقد بودند که فیلم نامه، ساختاری منسجم و پایان بندی هوشمندانه ای داره و از تصویر کلیشه ای «زن» در سینمای ایران فاصله گرفته. مسعود فراستی هم در برنامه آپوستروف، «عرق سرد» رو یک فیلم ملی دونست که فیلمنامه اش ادا و اطوار نداره.
3. بازتاب در رسانه های داخلی و خارجی: این فیلم نه تنها در ایران، بلکه در سطح بین المللی هم مورد توجه قرار گرفت. رسانه های معتبر فرانسوی مثل فیگارو، تلراما و لوموند، با مقالاتی مفصل از کارگردانی، بازیگری و جسارت فیلم در پرداختن به یک سوژه مهم اجتماعی تمجید کردند. فیگارو «عرق سرد» رو ضرورتی برای مقابله با اتفاقات اجتماعی رایج در ایران خوند و بازی باران کوثری رو «فوق العاده» ارزیابی کرد. تلراما هم توانایی بیرقی رو در پرداختن به پیچیدگی های زنان در جامعه ای که مردسالار هست، ستایش کرد.

انتقادات و نقاط ضعف تند

از اون طرف، «عرق سرد» با سیلی از انتقادات تند و تیز هم روبرو شد؛ انتقاداتی که گاهی فیلم رو به «سیاه نمایی»، «تحریف واقعیت» و «فمینیسم افراطی» متهم می کردند:

1. اتهام تحریف قوانین و ضعف در تحقیق حقوقی: یکی از جدی ترین انتقادات، به نادرست نشان دادن ابعاد حقوقی ممنوع الخروجی زنان برمی گشت. همونطور که در نقد ویجیاتو هم مفصل بهش اشاره شده، منتقدان معتقد بودند که سهیل بیرقی برای جنجال سازی، به خودش زحمت تحقیق دقیق درباره ماده ۱۸ و ۱۹ قانون گذرنامه رو نداده. ویجیاتو می گفت که ممنوع الخروجی معمولا برای مجرمان یا فرار مالیاتی به کار میره و در موارد عدم رضایت شوهر، دادستانی حق شکایت رو برای زن ایجاد می کنه. اما در فیلم، دادستانی به شکلی غیرقانونی با خروج افروز مخالفت می کنه تا جامعه ایران در یک مردسالاری افراطی گیر افتاده نشون داده بشه.
2. سیاه نمایی و اغراق: خیلی ها معتقد بودند که فیلم مشکل رو بزرگ نمایی کرده و دستاوردهای واقعی زنان در ورزش و جامعه رو نادیده گرفته. نقد ویجیاتو در این باره خیلی تند بود و می گفت: «ممنوع الخروج شدن تعدادی از زنان از میان این همه ورزشکار زن، نوعی دست گذاشتن بر یک امر کمیاب و کمتر پیش آمده محسوب می شود.» این منتقدان اعتقاد داشتند که فیلمساز به بهانه نقد قانون، تمام دستاوردهای دختران رو با سیاه نمایی هرچه تمام تر، بی اهمیت جلوه داده و حتی با ایجاد فضایی خفقان آور، مخاطبان دختر رو از رفتن به سمت ورزش دلسرد می کنه.
3. شخصیت پردازی جانبدارانه و فمینیسم افراطی: روزنامه اصول گرای جوان، این فیلم رو «فمینیستی» و «مایه خجالت» دونست. خبرگزاری تسنیم هم با تیترهایی مثل «تسویه حساب فمینیستی با مرد و مذهب» و «فمینیسم افراطی، با طعم فوتبال» به نقد فیلم پرداخت. این منتقدان، افروز رو شخصیتی خودخواه و یاسر رو به طور ناعادلانه ای شیطانی می دونستن. اونا می گفتن فیلمساز عامدانه افروز رو به یک فریبکار ابله تبدیل می کنه تا شعارهایی درباره آزادی زنان و مردسالاری بده.
   

   «اینگونه می شود که سینمای ایران یا هیچگاه به سراغ سوژه های ورزشی نمی رود و یا اگر می رود به ناشیانه ترین شکل ممکن رفتار می کند. اینجاست که یک منتقد مجبور می شود بگوید: به ما لطفی کنید و درباره ورزش زنان فیلم نسازید.» (برشی از نقد ویجیاتو)

   همچنین به شخصیت مهرانه نوری (سرپرست تیم) هم رحم نشد و منتقدان گفتند که کارگردان، او رو با وجود زن بودن، از دایره فمینیستی خودش کنار گذاشته، فقط به این جرم که چادری و مذهبی است؛ این کار، به ایجاد دوقطبی بین اقشار جامعه منجر میشه.

4. ضعف در پرداخت صحنه های ورزشی: برخی منتقدان، صحنه های مربوط به بازی فوتسال رو ناشیانه و ضعیف دونستن و گفتند که کارگردان، دغدغه و حوصله کافی برای پرداختن به جنبه های ورزشی فیلم رو نداشته و با «پن ها و کات های شلخته» اون رو جمع وجور کرده.
5. تخریب خانواده و روابط زناشویی: یکی از انتقادات عمیق تر، مربوط به نحوه نمایش روابط زناشویی در فیلم عرق سرد بود. منتقدان می گفتند فیلم خانواده رو به عنوان یک نهاد حیاتی، تخریب می کنه و به جای نشون دادن امکان گفتگو و سازش بین زن و مرد، تنها راه حل رو جدایی و دشمنی نشون میده. یاسر به عنوان مردی عاشق و متعهد تصویر میشه که تنها خواسته او حفظ زندگی و فرزندآوری است، اما افروز به شیوه افراطی به ورزش پرداخته و حاضر نیست به شوهرش توجه کنه. این دیدگاه ها، فیلم رو به ایجاد دو قطبی های عمیق بین زنان و مردان متهم می کردند.

حواشی و جنجال ها: طوفان در اکران عرق سرد

«عرق سرد» از همان روزهای اولی که اسمش پیچید، تا مدت ها بعد از اکران، دست از حاشیه سازی برنداشت. این حواشی، نه تنها به دیده شدن بیشتر فیلم کمک کرد، بلکه نشون داد که جامعه ایران چقدر با این موضوعات درگیره.

تحریم ها و ممنوعیت ها

حواشی اکران عرق سرد، بخش بزرگی از تجربه این فیلم بود:

• عدم پخش تیزر از صداوسیما: سهیل بیرقی، کارگردان فیلم، صراحتا اعلام کرد که صداوسیما از پخش تیزرهای تبلیغاتی فیلم سر باز زده. دلیل اصلی این ممنوعیت، ممنوع التصویر بودن باران کوثری، بازیگر نقش اصلی، اعلام شد.
• عدم بررسی در برنامه هفت: در طول جشنواره فیلم فجر، برنامه «هفت» (معروف ترین برنامه نقد سینمایی در آن زمان) به نقد و بررسی همه فیلم های حاضر در جشنواره پرداخت، جز «عرق سرد». این موضوع، سوالات زیادی رو درباره دلایل سانسور و عدم گفتگو درباره این فیلم در رسانه ملی به وجود آورد.
• تحریم گسترده حوزه هنری: شاید بزرگترین ضربه به اکران عمومی فیلم، تحریم عرق سرد توسط حوزه هنری بود. یک روز قبل از اکران عمومی، حوزه هنری بدون هیچ اطلاع قبلی، فیلم رو تحریم کرد و تمام ۹۷ سالن سینمای تحت مدیریت خودش رو از «عرق سرد» گرفت. این اتفاق، خسارت مالی و اجتماعی زیادی به فیلم وارد کرد و اکران فیلم با تعداد محدودی سالن (حدود ۴۰ سینما) شروع شد.
• لغو اکران های مردمی: حتی اکران های مردمی فیلم در شهرهایی مثل مشهد هم لغو شد که نشون میداد حساسیت ها روی این فیلم چقدر بالاست و حتی فرصت تعامل مستقیم عوامل با مردم هم ازشون گرفته می شد.

واکنش های سیاسی و اجتماعی

این همه حاشیه، واکنش های زیادی رو هم در پی داشت:

• بیانیه کانون کارگردانان: کانون کارگردانان سینمای ایران، در واکنش به تحریم حوزه هنری، بیانیه ای صادر کرد و از اینکه حوزه هنری «شورای پروانه نمایش موازی» تشکیل داده و اقدام به سانسور مجدد آثار می کند، به شدت انتقاد کرد.
• استقبال و پیگیری مجلس: در نقطه مقابل تحریم ها، برخی از نمایندگان مجلس، به خصوص اعضای فراکسیون زنان، از فیلم استقبال کردند. طیبه سیاوشی، عضو فراکسیون مجلس، حتی به همکارانش پیشنهاد داد که «عرق سرد» رو تماشا کنن تا برای اصلاح قانون گذرنامه (که به زنان اجازه خروج از کشور رو بدون اذن همسر بده) بهشون انگیزه بده. کمیسیون فرهنگی و کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم برای تماشای فیلم به سالن ارشاد رفتن. البته متأسفانه طرح اصلاح قانون گذرنامه در مجلس دهم، به دلیل مخالفت ها، به تصویب نرسید.

عرق سرد در جهان: از پاریس تا آمازون

با وجود همه مشکلاتی که معرفی فیلم عرق سرد در داخل کشور باهاش روبرو شد، این فیلم توانست مسیر خودش رو به صحنه های بین المللی باز کنه و در اونجا، مورد استقبال و تحسین قرار بگیره.

حضور در جشنواره ها و اکران های بین المللی

«عرق سرد» در نخستین حضورهای بین المللی خودش، در کشورهای مختلفی به نمایش درآمد:

• فرانسه: جشنواره بین المللی فیلم سن ژان دو لوز و سپس اکران عمومی گسترده.
• ژاپن: جشنواره فیلم توکیو.
• سوئد: جشنواره بین المللی فیلم استکهلم.
• کانادا: جشنواره فیلم سینه ایران تورنتو.

این حضور گسترده، نشون دهنده این بود که فیلم عرق سرد، حرف های جهانی برای گفتن داشت و دغدغه های مطرح شده در اون، تنها مختص ایران نبود.

بازخوردهای رسانه های خارجی

همونطور که گفتیم، رسانه های معتبر بین المللی، به ویژه در فرانسه، با علاقه زیادی به «عرق سرد» پرداختند:

• فیگارو: این روزنامه معتبر، «عرق سرد» رو «ضرورتی برای مقابله در برابر اتفاقی اجتماعی که در ایران امروز و زندگی دوگانه ایرانی ها رایج است» خواند و بازی باران کوثری رو «فوق العاده» ارزیابی کرد.
• تلراما: این رسانه، توانایی سهیل بیرقی رو در پرداختن به «پیچیدگی متحد ماندن زنان در جامعه ای که خرد جمعی همراه با کنار آمدن با مرد زورگوست» ستایش کرد و حتی صحنه مسواک زدن افروز رو «یکی از جسورانه ترین صحنه های سینمای ایران» دونست.
• لوموند: لوموند هم ضمن تحسین بازی کوثری، اشاره کرد که بیرقی تونسته در ترسیم نقش یاسر (با بازی امیر جدیدی)، تصویری «هوشمند و نگران کننده از مردی سلطه جو و فریبکار» رو به تصویر بکشه.

این بازخوردها، نشون می داد که معرفی فیلم عرق سرد، در خارج از مرزها با استقبال خوبی روبرو شده و توانسته پیام خودش رو منتقل کنه.

موفقیت تجاری و عرضه جهانی

فیلم «عرق سرد» در فرانسه، به فروش چشمگیری دست پیدا کرد. شرکت سوفی دولاک (Sophie Dulac) مسئولیت پخش این فیلم رو در فرانسه بر عهده داشت و فقط در سه روز اول اکران، بیش از بیست هزار نفر به تماشای فیلم نشستند که برای یک فیلم خارجی اکران شده در فرانسه، آمار بسیار بالایی محسوب می شد. علاوه بر این، فیلم به صورت رسمی و با زیرنویس انگلیسی و فرانسوی، در پلتفرم آمازون هم عرضه شد و تونست به مخاطبان بیشتری در سراسر جهان دسترسی پیدا کنه. این موفقیت ها، نشون داد که دغدغه هایی که در عرق سرد مطرح شده بود، به قدری جهانشمول هستند که توانایی ارتباط با مخاطبان فرهنگ ها و زبان های مختلف رو دارن.

جایگاه و میراث عرق سرد: فیلمی برای گفتگو

در نهایت، بعد از همه بحث ها، تحسین ها و انتقادات، «عرق سرد» چه جایگاهی در تاریخ سینمای ایران پیدا کرده و چه میراثی از خودش به جا گذاشته؟

فیلم عرق سرد، بی شک نقش مهمی در تحریک گفتمان عمومی پیرامون حقوق زنان در ایران و قوانین مرتبط با ممنوع الخروجی زنان ایفا کرد. این فیلم، موضوعی رو که شاید در خلوت بسیاری از خانواده ها وجود داشت، به پرده سینما آورد و اون رو به یک مسئله عمومی تبدیل کرد. حالا دیگه نمیشد به سادگی از کنار این موضوع گذشت؛ «عرق سرد» همه رو مجبور کرد که درباره اش حرف بزنن، فکر کنن و حتی موضع بگیرن.

«این فیلم نه تنها به مطالبه گری کمکی نمی کند، بلکه دوقطبی های عمیقی را بین زنان و مردان ایجاد می کند.» (برشی از نقد ویجیاتو)

این فیلم، به نوعی به نمادی از چالش های سینمای اجتماعی در ایران هم تبدیل شد. نشون داد که پرداختن به سوژه های حساس و تابوشکن، با چه موانعی از طرف نهادهای رسمی و چه واکنش های متفاوتی از طرف منتقدان و مردم روبرو میشه. از یک طرف، با تحریم ها و ممنوعیت ها دست و پنجه نرم می کنه و از طرف دیگه، مورد ستایش و حمایت بخش های دیگر جامعه قرار می گیره.

جمع بندی بحث های موافق و مخالف حول این فیلم، نشون میده که «عرق سرد» یک اثر تک بعدی نبوده. در حالی که عده ای اون رو یک فیلم فمینیستی افراطی می دونستن که مرد و خانواده رو تخریب می کنه و به سیاه نمایی می پردازه، عده ای دیگه اون رو فیلمی جسورانه و بیدارکننده می دونستن که از حقوق از دست رفته زنان دفاع می کنه. فارغ از اینکه کدوم دیدگاه رو بیشتر قبول داشته باشید، نمی تونیم منکر تاثیر این فیلم بر نگاه جامعه به موضوعات مطرح شده بشیم.

نتیجه گیری: اثری ماندگار با حرف های زیاد

در پایان، فیلم عرق سرد، با تمام حواشی اکران عرق سرد، نقد و بررسی فیلم عرق سرد، و بحث های دامنه داری که ایجاد کرد، جایگاه خودش رو به عنوان یکی از مهم ترین و تاثیرگذارترین آثار سینمای اجتماعی ایران در دهه ۹۰ شمسی تثبیت کرد. این فیلم، از مرزهای یک اثر هنری فراتر رفت و به یک پدیده اجتماعی تبدیل شد که دغدغه های واقعی بخش بزرگی از زنان جامعه رو بازتاب می داد.

چه با بازی درخشان باران کوثری و امیر جدیدی، چه با کارگردانی جسورانه سهیل بیرقی، و چه با پرداختن به موضوعی مثل ممنوع الخروجی زنان، «عرق سرد» تونست به یک اثر ماندگار تبدیل بشه. اثری که هرچند سوالات زیادی رو بی پاسخ گذاشت و به قول بعضی منتقدان، شاید در برخی جاها از دایره انصاف خارج شد، اما کاری کرد که همه به فکر فرو برن. این فیلم، دعوتی است به تماشای دقیق تر، قضاوت شخصی با در نظر گرفتن تمام ابعاد و دیدگاه ها، و از همه مهم تر، گفتگویی سازنده و چندجانبه درباره موضوعات انسانی و اجتماعی که هنوز هم در جامعه ما حرف های زیادی برای گفتن دارن.