۵ منشاء بروز کمردرد / ۱۰ درصد کمردردها نیازمند جراحی فوری

دکتر حسین یاری –  مدیر کلینیک طب پیشگیری و ارتقای سلامت سازمان جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران در گفت وگو با اسمارت تیم   با بیان اینکه «کمر درد» جزو شایع ترین بیماری های عضلانی-اسکلتی است اظهار کرد: کمردرد بسیار شایع است؛ به نحوی که حدود ۸۰ درصد از انسان ها حداقل یکبار کمردرد را طی حیات خود تجربه می کنند. هرگونه دردی که در ناحیه حدفاصل آخرین دنده تا پایین لگن احساس شود کمردرد اتلاق می شود. با توجه به تعریف کمردرد هر دردی که در ناحیه دنده ها یا محدوده کتف ایجاد شود «کمر درد» نیست و «درد پشت» است.

منشاء پنج گانه بروز کمردرد

وی درباره عوامل بروز کمردرد توضیح داد: برای اینکه کمر درد را بشناسیم و بهتر آن را تشخیص دهیم و درمان کنیم باید بدانیم که کمردرد چرا به وجود می آید و منشاء آن چیست. درباره منشاء ایجاد درد در کمر باید توجه کرد که ساختارهای پنج گانه می توانند منشاء بروز کمردرد باشند. گاهی اوقات آسیب «استخوان» می تواند منشاء و عامل کمردرد باشد؛ شکستگی و لیز خوردن مهره ها یا آسیب دنبالچه انواع مختلفی از کمردرد با منشاء آسیب بافت استخوان هستند.  

این متخصص طب فیزیکی درباره منشاء دوم بروز کمردرد گفت: آسیب های «مفصلی» هم می توانند منشاء بروز کمردرد باشند. ساییدگی یا همان آرتروز کمر یا روماتیسم ستون فقرات انواعی از کمردرد با منشاء آسیب مفاصل ستون فقرات هستند.
 
مدیر کلینیک طب پیشگیری و ارتقای سلامت سازمان جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران با بیان اینکه آسیب بافت «عضلات» هم می تواند منشاء کمردرد باشد گفت: اگر عضلات کنار ستون فقرات لگن و باسن آسیب بینند و دچار گرفتگی اسپاسم کشیدگی نقطه ماشه ای یا مسائل دیگر شوند می توانند کمردرد ایجاد کنند. شایع ترین عامل کمردرد آسیب عضلات و بافت نرم مجاور ستون فقرات است.

وی درباره چهارمین منشاء بروز کمردرد نیز اظهار کرد: در ساختار ستون فقرات بین دو مهره دیسک بین مهره ای وجود دارد و آسیب آنها می تواند چهارمین عامل بروز کمر درد باشد. اگر دیسک های میان ۲ مهره دچار آسیب های مختلف مانند «خشک شدن و از دست دادن آب» «فتق و بیرون زدگی» «پاره شدن» و موارد دیگر شوند درد در ناحیه کمر ایجاد می شود.  

یاری با بیان اینکه آسیب «سیستم عصبی»  پنجمین منشاء کمردرد شناخته می شود گفت: گاهی اوقات دیسک بیرون زده یا زائده های استخوانی ناشی از آرتروز و … روی نخاع یا ریشه های عصبی فشار وارد می کنند و سبب آسیب سیستم عصبی می شوند. آسیب سیستم عصبی سبب بروز درد در کمر و پاها می شود. دردی که به دلیل فشار روی ریشه های عصبی باشد از کمر وارد پاها می شوند و به آن «درد سیاتیک» می گویند.

هر کمردردی ناشی از دیسک بین مهره ای نیست

مدیر کلینیک طب پیشگیری و ارتقای سلامت سازمان جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران با بیان اینکه در نتیجه منشاء همه کمردردها آسیب دیسک بین مهره ای نیست تصریح کرد: باز هم تاکید می کنم پنج عامل مختلف می تواند منشاء بروز کمردرد در فرد باشد و بنابرین همه افراد مبتلا به درد کمر مشابه یکدیگر نیستند و این پزشک است که با گرفتن شرح حال دقیق و معاینه بالینی می تواند به منشاء اصلی ایجاد کمردرد در فرد برسد.

یاری با بیان اینکه کمردرد با عارضه های متفاوتی نمایان می شود توضیح داد: شایع ترین عارضه کمردرد احساس درد در ناحیه حدفاصل آخرین دنده تا پایین لگن است. گاهی اوقات ناحیه درد گسترش می یابد و تا پایین باسن منتشر می شود. گاهی اوقات افراد مبتلا به کمردرد اظهار می کنند که دچار بی حسی در پا هستند. همچنین برخی بیماران از «گزگز شدن انگشتان پا» یا «سوزن شدن کف پا» سخن می گویند. این احتمال وجود دارد که شدت آسیب عصبی در فرد پیشرفت کند؛ به نحوی که بیمار در پای خود احساس ضعف کند و توانایی راه رفتن روی پاشنه یا پنجه خود را نداشته باشد.  

شناسایی منشاء کمردرد با شرح حال بیمار

این متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ادامه داد: پزشکان با توجه به علائم و نشانه های مبتلایان به کمردرد می توانند منشاء بروز درد را تشخیص دهند و ذهن خود را به سمت یکی از علل پنج گانه منشاء کمردرد سوق دهند. هنگامی که یک فرد با مراجعه به پزشک اظهار می کند که در گذشته فقط کمردرد داشته اما در حال حاضر به «پا درد» مبتلا شده به نحوی که قابلیت راه رفتن ندارد در چنین شرایطی ذهن پزشک معالج به سمت «سیستم عصبی و تنگی کانال نخاع» سوق داده می شود.  

وی گفت: گاهی اوقات از احساس خشکی در کمر خود سخن می گویند و اظهار می کنند که فعالیت بدنی سبب حال بهتر آنها می شود هنگام شنیدن چنین شرایطی ذهن پزشک به سمت منشاء آرتروز در بروز کمردرد سوق داده می شود. اگر بیمار اظهار کند که نشستن طولاتی مدت سبب احساس درد در آنها می شود ذهن پزشک در تشخیص منشاء کمردرد به سمت «عضله» معطوف می شود.

روش های پاراکلینیکی؛ تنها متر و معیار تشخیص درد  نیستند

مدیر کلینیک طب پیشگیری و ارتقای سلامت سازمان جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران درباره روش های تشخیصی کمردرد توضیح داد: پزشک با معاینه و شنیدن شرح حال بیمار می تواند منشاء درد را تشخیص دهد. اگر پزشک با شنیدن شرح حال و معاینه بالینی بیمار نتواند منشاء درد را تشخیص دهد از روش های پارکلینیکی مانند MRI و «نوار عصب عضله»  برای تشخیص منشاء درد کمک می گیرد. اگرچه روش های پاراکلینیکی برای تشخیص منشاء درد کمک کننده هستند اما متر و معیار تنها برای تشخیص منشاء درد نیستند و لازم است نتایج آنها در ادامه یافته های بالینی بیمار تفسیر شوند.  

بیماران صرفا بر مبنای MRI درمان نشوند

یاری ادامه داد: این احتمال وجود دارد که یافته هایی در MRI بیمار دیده شود اما هیچ ارتباطی با علل درد بیمار نداشته باشد. اگر یک پزشک فقط بر اساس یافته های MRI نسبت به تشخیص منشاء درد اقدام کند به احتمال فراوان دچار خطا در تشخیص می شود. یافته های پاراکلینیکی می بایست در کنار یافته های بالینی قرار گیرند و پزشک بر اساس بررسی یافته ها به نتیجه نهایی برسد.  

این متخصص طب فیزیکی با بیان اینکه اکتفای صرف به MRI اشتباه است توضیح داد: بیماران نباید انتظار داشته باشند که با ارسال یافته های MRI خود برای پزشک از وی در مورد درمان شان راهنمایی بخواهند. پزشکان هم باید در خاطر داشته باشند که نباید بیمار را صرفا برمبنای MRI مداوا کنند.  

وی با بیان اینکه  نوار عصب غضله از دیگر روش های پاراکلینیک برای کمک به تشخیص منشاء درد است گفت: پزشکان با استفاده از نوار عصب عضله می توانند از درگیر بودن  اعصاب محیطی در بروز کمردرد مطلع شوند. اگر  سیستم عصبی بیمار آسیب دیده باشد و منشاء کمردرد وی باشد به وسیله نوار عصب عضله می توان ریشه های عصبی درگیر و شدت آسیب را تشخیص داد و از عدم وجود بیماری های عصبی عضلانی همراه اطمینان حاصل کرد.  

۸۰ درصد انسان ها حداقل یک بار کمردرد را تجربه می کنند

وی با بیان اینکه ۸۰ درصد انسان ها کمردرد را حداقل یکبار تجربه می کنند توضیح داد: کمردرد به تنهایی ترسناک نیست؛ کمتر از ۱۰ درصد کمردردها جدی قلمداد می شوند و با علائم خطر همراه هستند. هنگامی که کمردرد با علائم خطر همراه باشد باید نسبت به آن نگران بود و به صورت اورژانسی نسبت به درمان آنها اقدام کرد.  

۱۰ درصد کمردردها نیازمند اقدام فوری جراحی

کدام بیماران باید جراحی شوند؟

مدیر کلینیک طب پیشگیری و ارتقای سلامت سازمان جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران درباره کمردردهای نیازمند عمل جراحی گفت: براساس مطالعات علمی کمتر از ۱۰ درصد کمردردها نیاز به اقدام فوری جراحی دارند و در سایر موارد درمان غیرجراحی اولویت دارد. وجود «علامت های خطر» در فرد مبتلا به کمردرد نشان دهنده شرایطی اورژانسی است که انجام جراحی را گریزناپذیر می کند. اگر افراد به همراه کمردرد خود «بی حسی در ناحیه تناسلی» را تجربه می کنند باید نسبت به عمل جراحی اورژانسی اقدام کنند. همچنین اگر دچار «احتباس یا بی اختیاری ادراری» شده اند می بایست نسبت به عمل جراحی اقدام کنند.

وی ادامه داد: اگر افرادی که مبتلا به کمردرد هستند دچار «ضعف حرکتی پیشرونده» شدند باید نسبت به عمل جراحی اورژانسی اقدام کنند. منظور از ضعف حرکتی این است که فرد مبتلا به کمردرد به تدریج در حین بیماری توانایی حرکت روی پنجه یا پاشنه پا را از دست بدهد یا قادر به بالا آوردن شست پای خود نباشند که در این صورت باید نسبت به عمل جراحی فوری اقدام کند.

مدیر کلینیک طب پیشگیری و ارتقاء سلامت سازمان جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران ادامه داد: بنابراین اگر افراد به همراه کمردرد با موارد احتباس یا بی اختیاری ادراری بی حسی در ناحیه تناسلی و ضعف حرکتی پیشرونده مواجه باشند جراحی فوری توصیه می شود. در غیر این صورت انجام عمل جراحی هیچ فوریتی نداشته و درمان های غیرجراحی توصیه می شود.

یاری با بیان اینکه برخی گروه های خاص نیز نیازمند توجه بیشتر هستند توضیح داد: مبتلایان بالای ۶۵ سال که با وجود استراحت مطلق بهبود نیافته اند یا به دلیل درد شدید از خواب بیدار می شوند همچنین افراد مبتلا به بیماری زمینه ای مانند دیابت ایدز و بیماری های خود ایمنی مانند روماتیسم می بایست زودتر و تهاجمی تر از سایرین نسبت به انجام اقدامات تشخیصی یا درمانی کمردرد در آنها اقدام کرد.

درمان کمرد به صورت پله به پله

وی با بیان اینکه اگر افراد دارای علائم خطر نباشند با روش های درمانی غیرجراحی می توانند کمردرد خود را مداوا کنند گفت: درمان کمردرد به صورت پله به پله انجام می شود و بیمار می بایست در تمام مراحل درمان پا به پای پزشک پیش آید. پله اول درمان کمردرد اصلاح سبک زندگی دارو درمانی و فیزیوتراپی است. حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد افراد مبتلا به کمردرد در این مرحله درمان می شوند.

مدیر کلینیک طب پیشگیری و ارتقای سلامت سازمان جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران درباره پله دوم درمان کمردرد توضیح داد: اگر اقدامات درمانی مرحله اول نتیجه بخش نباشد بیمار وارد مرحله دوم درمان می شود. تزریق به عضله مفصل یا مجاور ریشه عصب جزو روش های درمانی مرحله دوم درمان کمردرد است و حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد مبتلایان به کمردرد هم در این مرحله درمان می شوند.

وی ادامه داد: روش های درمانی غیرجراحی برای ۵ تا ۱۰ درصد افرادی که به کمردرد مبتلا هستند اثربخش نیست و در نتیجه این افراد باید در انتها به جراحی روی آورند.  

کمر درد مزمن و علت بروز آن

یاری با بیان اینکه برخی افراد به کمردرد مزمن مبتلا می شوند گفت: کمردرد مزمن کمردردی است که بیش از ۳ ماه ادامه داشته باشد. حدود ۱۵ درصد افرادی که مبتلا به کمردرد هستند مبتلا به کمردرد مزمن می شوند.  بسیاری از افرادی که دارای کمردرد کهنه هستند بیرون زدگی شدید دیسک بین مهره ای ندارند؛ بلکه برخی عوامل که «پرچم های زرد» خوانده می شوند در کهنه شدن دردهای فرد نقش دارد. فردی که اساسا شخصیت فاجعه سازی دارد یعنی مشکلات را بسیار بزرگ قلمداد می کند یا توانایی مواجهه و تطابق با مشکلات را ندارد یا نارضایتی هایی از زندگی شخصی و شغلی خود دارد در معرض مزمن شدن کمردرد قرار دارند. بنابرین نقش عوامل روحی_روانی در مزمن شدن کمردرد بسیار زیاد است.

وی ادامه داد: افرادی که از هر مشکل یا چالش پیش روی خود یک فاجعه می سازند از احتمال ابتلا به کمردرد مزمن برخوردار هستند. همچنین احتمال بروز کمردرد مزمن در افرادی که در زندگی شخصی یا زندگی زناشویی خود با مشکلاتی مواجه هستند یا قدرت تطابق پذیری ندارد وجود دارد.

تاثیر اضطراب و افسردگی بر کمردرد

ضرورت اصلاح سبک زندگی

یاری با بیان اینکه اختلالات روان در بروز کمردرد مزمن نقش دارند توضیح داد: اضطراب افسردگی و شرایط خانوادگی می تواند سبب کهنه شدن کمردرد شود. با توجه به اینکه شرایط روحی و روانی بر کمردرد اثرگذار است پزشکان از داروهای تنظیم کننده عصبی برای درمان کمردرد بهره می برند. اگر روان بهبود نیابد و افراد از خواب کافی برخوردار نباشند نباید انتظار بهبود کمردرد داشت.  

وی در زمینه پیشیگیری از کمردرد گفت: اصلاح سبک زندگی تحرک کافی و انجام تمرینات پیشگیرانه استفاده از ریزمغذی ها مانند ویتامین دی کفش و کفی کفش مناسب و دوری از تنش و استرس و سیگار و الکل برای پیشگیری از کمردرد ضروری است. یکجانشینی از جمله عوامل زمینه ساز بروز کمردرد است و فشاری که حین نشست داخل ستون فقرات ایجاد می شود نسبت به «راه رفتن» و «ایستادن» بیشتر است. افراد به منظور پیشگیری از کمردرد باید در محل کار خود از نشستن پیوسته پشت میز اجتناب کنند و به بهانه های مختلف از پشت میز خود برخیزند.

پایان خبر اسمارت تیم