نیابت قضایی در امر کارشناسی

نیابت قضایی در امر کارشناسی یعنی دادگاهی که پرونده رو داره، به خاطر اینکه محل کارشناسی خارج از حوزه قضایی خودشه، از یه دادگاه دیگه کمک می خواد تا یه کارشناس انتخاب کنه و اون کارشناس رو توی محل خودشون مدیریت و نظارت کنه. خود قاضی نایب که کارشناسی نمی کنه! این یه ابزار مهم برای سرعت بخشیدن به کاره.

خب رفقا! بیایید یه گپ خودمونی داشته باشیم در مورد یکی از پیچیده ترین و البته کاربردی ترین مفاهیم توی دادگاه ها: «نیابت قضایی در امر کارشناسی». شاید اسمش یه خورده قلمبه سلمبه به نظر بیاد، ولی اگه خوب بهش نگاه کنیم، می بینیم که چقدر به کارمون میاد و چه مشکلاتی رو حل می کنه. فکرشو بکنید، یه پرونده تو تهران جریان داره، ولی برای حلش لازمه یه ملکی تو اهواز کارشناسی بشه. حالا قاضی تهرانی باید پاشه بره اهواز؟ مسلماً نه! اینجا پای نیابت قضایی میاد وسط.

موضوع اینه که کارشناسی، توی خیلی از پرونده ها، حکم ستون فقرات رو داره. بدون نظر کارشناس، قاضی نمی تونه درست تصمیم بگیره. حالا اگه این کارشناسی خارج از حوزه قضایی دادگاه اصلی باشه چی؟ اینجاست که «نیابت قضایی» مثل یه پل عمل می کنه و اجازه میده دادگاه ها از همدیگه کمک بگیرن. اما این «کمک گرفتن» خودش کلی ریزه کاری داره، مخصوصاً وقتی پای یه «کارشناس» در میونه. توی این مقاله می خوایم از سیر تا پیاز این موضوع رو با هم بررسی کنیم و ببینیم این نیابت چیه، چطور اجرا میشه و اصلاً چه فرقی با بقیه نیابت ها داره. قول میدم بعد از خوندن این مقاله، نیابت قضایی در امر کارشناسی براتون مثل آب خوردن شفاف بشه!

مفهوم نیابت قضایی و جایگاه ویژه کارشناسی: یه گپ خودمونی

اول از همه، بیایید ببینیم اصلاً این «نیابت قضایی» یعنی چی و چه جایگاهی داره.

نیابت قضایی یعنی چی؟ یه تعریف ساده و خودمونی

نیابت قضایی، رفقا، یعنی وقتی یه دادگاه (که بهش می گیم دادگاه اصلی یا «مبدأ»)، واسه انجام یه سری کارهای قضایی، از یه دادگاه دیگه (که بهش می گیم دادگاه «نایب» یا مجری نیابت) کمک می خواد. فکر کنید یه معلمی تو یه شهری میخواد یه کاری رو انجام بده، ولی اون کار باید تو یه شهر دیگه صورت بگیره. به جای اینکه خودش پاشه بره، به معلم اون شهر نامه میزنه و ازش میخواد اون کار رو براش انجام بده. توی دنیای قضا هم همینه. مثلاً دادگاه تهران از دادگاه شیراز میخواد یه تحقیق محلی رو انجام بده و نتیجه اش رو براش بفرسته. این کارها، کارهای فرعی پرونده هستن، یعنی صدور حکم و تصمیم نهایی پرونده همچنان با دادگاه اصلیه و دادگاه نایب فقط وظایف مشخص شده رو انجام میده. این قضیه تو مواد 290 قانون آیین دادرسی مدنی و 119 قانون آیین دادرسی کیفری اومده.

کارشناسی، اون رفیق فنی دادگاه

حالا «کارشناسی» چیه؟ کارشناسی همون وقتیه که قاضی برای فهمیدن یه موضوعی که تخصصیش نیست، مثلاً ارزش یه ملک، علت یه حادثه، یا اصالت یه سند، از یه متخصص کمک می گیره. این متخصص، که بهش میگیم کارشناس رسمی دادگستری، با علم و تجربه خودش به قاضی کمک می کنه تا حقیقت رو پیدا کنه. در واقع، نظر کارشناس یکی از مهم ترین ادله برای تصمیم گیری قضاته و پرونده های زیادی بدون کارشناسی درست، به نتیجه نمیرسن. پس اهمیتش خیلی زیاده و یه جورایی میشه گفت دادگاه بدون کارشناس، لنگ میزنه!

فرق اساسی نیابت توی کارشناسی: قاضی کارشناس نمیشه که!

این بخش مهم ترین قسمت مقاله ماست، پس حواستون رو خوب جمع کنید! خیلی ها فکر می کنن وقتی دادگاه مبدأ به دادگاه نایب، نیابت کارشناسی میده، یعنی قاضی نایب باید خودش بره کارشناسی کنه یا نظر فنی بده. ولی این فکر کاملاً اشتباهه! بیایید یه نگاهی به نظریه مشورتی مهم اداره کل حقوقی قوه قضائیه بندازیم:

«اجرای قرار کارشناسی بر عهده کارشناس است و نه مقام قضایی لذا صرف اجرای قرار یاد شده قابلیت اعطای نیابت ندارد و اصولا رفتاری که انجام آن خارج از وظایف مقام قضایی است، قابلیت آن را ندارد تا در قالب نیابت انجام آن از مقام قضایی دیگری درخواست شود. شایان ذکر است نیابت قضایی برای انتخاب کارشناس برای انجام امری در خارج از حوزه قضایی با توجه به ماده ۲۶۹ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی بلامانع است.»

این نظریه به وضوح میگه که کارشناسی یه کار فنیه و وظیفه کارشناس رسمی دادگستریه، نه قاضی. قاضی نایب، خودش قرار نیست بره اون ملک رو کارشناسی کنه یا نظر فنی بده. وظیفه اصلی دادگاه نایب چیه؟ انتخاب، تعیین و نظارت بر کارشناس. یعنی دادگاه نایب، با اختیاراتی که از دادگاه مبدأ گرفته، یه کارشناس مجرب و مورد تأیید خودش رو توی اون حوزه قضایی انتخاب می کنه، دستمزدش رو تعیین می کنه و بعد نظارت می کنه که کارشناس کارش رو درست و حسابی انجام بده. بعد از اینکه کارشناس نظرش رو داد، دادگاه نایب این نظر رو به همراه بقیه مدارک برای دادگاه اصلی میفرسته. پس، یادتون باشه: نیابت در امر کارشناسی، برای انتخاب و نظارت بر کارشناسه، نه برای خود کارشناسی توسط قاضی!

از کجا آمده ایم؟ مبانی قانونی نیابت کارشناسی

این همه که صحبت کردیم، از خودم نگفتم که! همه این حرف ها ریشه در قانون داره. بیایید با هم ببینیم این نیابت کارشناسی، توی کدوم مواد قانونی جا خوش کرده.

ماده 290 قانون آیین دادرسی مدنی: سنگ بنای کار

اگه بخوایم دنبال ریشه نیابت قضایی در امور مدنی بگردیم، باید بریم سراغ ماده 290 قانون آیین دادرسی مدنی. این ماده میگه:
«در هر موردی که رسیدگی به دلایلی از قبیل تحقیقات از مطلعین و گواهان یا معاینه محلی و یا هر اقدام دیگری که می بایست خارج از مقر دادگاه رسیدگی کننده به دعوا انجام گیرد و مباشرت دادگاه شرط نباشد، مرجع مذکور به دادگاه صلاحیت دار محل نیابت می دهد تا حسب مورد اقدام لازم معمول و نتیجه را طی صورت مجلس به دادگاه نیابت دهنده ارسال نماید. اقدامات مذکور در صورتی معتبر خواهد بود که مورد وثوق دادگاه باشد.»
این ماده، به وضوح میگه اگه انجام یه دلیلی مثل تحقیق محلی یا کارشناسی (که هر اقدام دیگری شامل کارشناسی هم میشه) خارج از حوزه قضایی دادگاه باشه و خود قاضی هم لازم نباشه مستقیم انجامش بده، میشه به دادگاه محل نیابت داد. البته، همونطور که قبل تر گفتیم، این نیابت برای «انتخاب و نظارت بر کارشناس»ـه، نه اینکه قاضی نایب خودش کارشناسی کنه. نتیجه کارشناسی هم باید مورد وثوق دادگاه اصلی باشه، یعنی قاضی می تونه نظر کارشناس رو قبول نکنه اگه مستدل و قانع کننده نباشه.

یه سر کوچیک به قانون آیین دادرسی کیفری (ماده 119)

درسته که تمرکز اصلی ما روی امور مدنیه، اما تو امور کیفری هم قضیه نیابت وجود داره و خیلی هم کاربردیه. ماده 119 قانون آیین دادرسی کیفری، تقریباً همون مسیر رو برای امور کیفری نشون میده. مثلاً وقتی بازپرس برای تحقیق از متهم، استماع شهادت، معاینه محل یا کارشناسی، نیاز داره که این کارها تو یه حوزه قضایی دیگه انجام بشه، میتونه نیابت قضایی بده. پس نیابت، فقط مخصوص پرونده های حقوقی نیست و تو پرونده های کیفری هم نقش مهمی داره.

بقیه مواد قانونی که به کارمون میان

علاوه بر این دو ماده اصلی، یه سری مواد دیگه هم هستن که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به این موضوع ربط دارن. مثلاً ماده 269 قانون آیین دادرسی مدنی در مورد انتخاب کارشناس صحبت می کنه که این خودش به نیابت کارشناسی ربط پیدا می کنه. یا مواد 20 و 50 قانون اجرای احکام مدنی هم به نوعی به بحث نیابت قضایی اشاره دارن. همه اینها نشون میده که قانونگذار برای تسریع و تسهیل در دادرسی، راه نیابت رو باز گذاشته تا پرونده ها الکی کش پیدا نکنن و به حق و حقوق مردم زودتر رسیدگی بشه.

کی، کجا و چطور؟ شرایط نیابت دادن برای کارشناسی

حالا که فهمیدیم نیابت چیه و کجاها تو قانون هست، سوال اینه که کی و چطور میشه نیابت کارشناسی داد؟ هر کسی نمیتونه هر موقع که دلش خواست نیابت بده که! یه سری شرایط و قواعدی داره.

وقتی کارشناسی دور از دسترسه

مهم ترین شرط برای دادن نیابت کارشناسی اینه که محل انجام کارشناسی، خارج از حوزه قضایی دادگاهی باشه که داره به پرونده رسیدگی می کنه. یعنی مثلاً یه دادگاه تو اصفهان داره به پرونده ای رسیدگی می کنه، ولی موضوع کارشناسی یه زمین تو بندرعباسه. اینجا دیگه قاضی اصفهانی نمیتونه خودش کارشناس بفرسته بندرعباس. پس باید به دادگاه بندرعباس نیابت بده. این حوزه قضایی ممکنه تو یه شهرستان دیگه از همون استان باشه، یا یه استان دیگه، یا حتی اگه مورد بین المللی باشه، یه کشور دیگه (که البته نیابت بین المللی داستان های خودش رو داره و تو این مقاله زیاد واردش نمیشیم).

قرار کارشناسی: برگ ماموریت کارشناس

قبل از اینکه اصلاً بحث نیابت پیش بیاد، دادگاه اصلی باید یه «قرار کارشناسی» صادر کنه. این قرار مثل یه برگ مأموریته که میگه کارشناس دقیقاً باید روی چی کار کنه، چه چیزهایی رو بررسی کنه و چه سوالاتی رو جواب بده. باید خیلی دقیق و واضح باشه تا کارشناس بدونه وظیفه اش چیه و از مسیر اصلی خارج نشه. بعد از صدور این قرار، تازه دادگاه مبدأ میتونه فکر نیابت دادن باشه.

جزئیات نیابت رو دست کم نگیرید!

اینکه دادگاه مبدأ چی رو به عنوان نیابت میفرسته، خیلی مهمه. نیابت باید خیلی دقیق باشه و به دادگاه نایب بگه که «در خصوص این قرار کارشناسی، لطفاً یک کارشناس متخصص را انتخاب، دستمزدش را تعیین و بر روند کارشناسی نظارت کنید.» یعنی باید کاملاً مشخص کنه که چه مواردی رو از دادگاه نایب میخواد. اگه نیابت مبهم باشه، دادگاه نایب نمیدونه باید چی کار کنه و ممکنه پرونده کش پیدا کنه و دوباره نیابت برگرده به دادگاه اصلی تا اصلاح بشه. مثلاً اگه برای کارشناسی یه ملک نیابت داده میشه، باید دقیقاً آدرس ملک، مشخصاتش و هدف از کارشناسی مشخص باشه.

گام به گام: فرآیند اعطا و اجرای نیابت در امر کارشناسی

حالا که شرایط نیابت رو فهمیدیم، بیایید ببینیم این فرآیند از اول تا آخر چطور انجام میشه. از لحظه ای که دادگاه مبدأ تصمیم به نیابت میگیره تا وقتی که نتیجه کارشناسی برمی گرده.

دادگاه اول (مبدأ) چی کار می کنه؟

1. صدور قرار کارشناسی و نیابت: اول از همه، دادگاه اصلی یا همون دادگاه مبدأ، قرار کارشناسی رو صادر می کنه. بعد میبینه که محل کارشناسی خارج از حوزه قضایی خودشه، پس یک «قرار نیابت» دقیق هم صادر می کنه. تو این قرار نیابت، باید خیلی واضح مشخص کنه که از دادگاه نایب چی میخواد؛ یعنی همون انتخاب، تعیین دستمزد و نظارت بر کارشناس.
2. ارسال مدارک: بعد از صدور قرار، دادگاه مبدأ تمام مدارک پرونده رو که برای کارشناسی لازمه، به همراه قرار کارشناسی و نیابت، برای دادگاه نایب میفرسته. این ارسال قبلاً با پست و فکس انجام میشد، اما الان اکثرش الکترونیکی و از طریق سامانه مدیریت پرونده قضایی (CMS) انجام میشه که هم سرعتش بالاتره و هم امنیتش بیشتر.
3. پیگیری روند: وظیفه دادگاه مبدأ همین جا تموم نمیشه! باید پیگیر باشه که نیابت به موقع اجرا بشه و نتیجه اش برگرده.

دادگاه دوم (نایب) چه وظایفی داره؟

حالا نوبت دادگاه نایبه که وارد گود بشه:

1. دریافت و ارجاع: دادگاه نایب، وقتی نیابت رو دریافت کرد، اون رو به شعبه یا واحدی که مسئول نیابت هاست ارجاع میده.
2. انتخاب کارشناس: این مهم ترین وظیفه دادگاه نایبه! بر اساس قرار کارشناسی که از دادگاه اصلی اومده، یک کارشناس رسمی دادگستری رو از بین لیست کارشناسان واجد صلاحیت توی حوزه قضایی خودشون انتخاب می کنه. مثلاً اگه کارشناسی ملک تو اهوازه، دادگاه اهواز یه کارشناس ملک مورد تأیید خودش رو انتخاب می کنه.
3. تعیین دستمزد و پرداخت: دادگاه نایب، دستمزد کارشناس رو طبق تعرفه مشخص می کنه و دستور پرداختش رو به طرفین دعوا میده. تا وقتی دستمزد پرداخت نشه، کارشناس کارش رو شروع نمی کنه.
4. ابلاغ و نظارت: قرار کارشناسی و وظایف کارشناس بهش ابلاغ میشه. بعدش، دادگاه نایب باید نظارت کنه که کارشناس توی زمان مقرر و به درستی کارش رو انجام بده. مثلاً وقت معاینه محل رو به طرفین اطلاع بده، شرایط رو برای کارشناس فراهم کنه و مطمئن بشه که همه چیز طبق قانون پیش میره.
5. دریافت و ارسال نظریه: وقتی کارشناس نظرش رو داد، دادگاه نایب اون رو دریافت می کنه و به همراه هر مدرک دیگه ای که لازم بوده (مثل صورت جلسه معاینه محل)، برای دادگاه اصلی میفرسته. دیگه وظیفه دادگاه نایب اینجا تمومه.

کارشناس رسمی دادگستری: قهرمان داستان ما

توی این فرآیند، نقش کارشناس رسمی دادگستری خیلی پررنگه. اون باید:
* قرار کارشناسی رو دقیق بخونه و بفهمه.
* کارش رو با دقت و صداقت کامل انجام بده.
* نظریه کارشناسی رو با دلیل و مدرک (مستدل و مستند) بنویسه.
* اصول اخلاقی و حرفه ای رو رعایت کنه.
* تو زمان مقرر، نظرش رو به دادگاه نایب تحویل بده.

چالش ها، معایب و نکات کلیدی در نیابت قضایی امر کارشناسی

درسته که نیابت قضایی ابزار خیلی خوبی برای تسریع دادرسیه، ولی خب مثل هر سیستم دیگه ای، چالش ها و مشکلاتی هم داره که باید حواسمون بهشون باشه. بیایید یه نگاهی به این چالش ها بندازیم و ببینیم چه نکاتی رو باید در نظر بگیریم.

نیابت مبهم، دادگاه سرگردان

یکی از بزرگترین مشکلاتی که پیش میاد، اینه که دادگاه مبدأ، نیابت رو خیلی کلی و مبهم صادر می کنه. مثلاً به جای اینکه دقیق بگه «کارشناسی ارزش فلان پلاک ثبتی در تاریخ مشخص»، میگه «کارشناسی اموال». خب دادگاه نایب نمیدونه دقیقاً باید چی رو کارشناسی کنه. نتیجه اش چی میشه؟
* اطاله دادرسی: نیابت برمی گرده به دادگاه اصلی برای اصلاح و این یعنی پرونده کلی طولانی تر میشه.
* نیابت های تکراری: گاهی باید چندین بار نیابت صادر بشه و این خودش کلافه کننده اس.
پس، دقت و وضوح در نگارش نیابت، حرف اول رو میزنه.

کندی و ناهماهنگی: آفت دادرسی

گاهی اوقات، مخصوصاً وقتی پرونده ها زیاد میشن، اجرای نیابت ها تو دادگاه نایب کند میشه. یعنی ممکنه دادگاه نایب پرونده های خودش رو در اولویت قرار بده و نیابت رو دیرتر انجام بده. اینجاست که اهمیت «پیگیری» از سمت دادگاه مبدأ مشخص میشه. با استفاده از سامانه های الکترونیکی (که جلوتر بهش اشاره می کنیم)، میشه روند رو بهتر پیگیری کرد.

آیا دادگاه همیشه نظر کارشناس رو قبول می کنه؟

نه! به هیچ وجه. درسته که کارشناس یه متخصص حرفه ایه، ولی نظرش برای دادگاه، جنبه «اماره قضایی» داره، نه «دلیل قاطع». یعنی چی؟ یعنی دادگاه مطلقاً مجبور نیست نظر کارشناس رو قبول کنه. اگه قاضی ببینه نظر کارشناس مستدل نیست، با قانون جور در نمیاد، یا شواهد دیگه پرونده رو نقض میکنه، میتونه اون رو قبول نکنه و حتی به کارشناس دیگه ارجاع بده یا خودش به علم و آگاهی خودش حکم صادر کنه. البته این موضوع در مورد هر نظریه کارشناسی صدق می کنه، چه نیابتی باشه چه غیر نیابتی.

حق اعتراض به نظریه کارشناسی: همیشه هست!

یه نکته خیلی مهم دیگه اینه که طرفین دعوا همیشه حق دارن به نظریه کارشناس اعتراض کنن. اگه شما به عنوان یکی از طرفین دعوا، حس کردید نظر کارشناس ایراد داره یا به ضررتون شده، میتونید به دادگاه اصلی (همون دادگاهی که نیابت داده) اعتراض کنید. دادگاه بعد از بررسی، ممکنه اعتراض شما رو قبول کنه و دوباره به همون کارشناس (برای رفع ابهام) یا به هیئت کارشناسی (چند نفره) ارجاع بده. پس این حق رو یادتون باشه!

نیابت قضایی الکترونیکی: سرعت و سهولت در دنیای مدرن

خوشبختانه تو سال های اخیر، سیستم قضایی کشورمون به سمت الکترونیکی شدن رفته. الان بیشتر نیابت ها از طریق سامانه مدیریت پرونده قضایی (CMS) انجام میشه. این یعنی:
* سرعت بالاتر: دیگه خبری از ارسال پستی و کاغذبازی های طولانی نیست.
* امنیت بیشتر: مدارک با امنیت بالا منتقل میشن.
* شفافیت: میشه راحت تر روند اجرای نیابت رو پیگیری کرد.
این حرکت به سمت الکترونیکی شدن، واقعاً کمک بزرگی به فرآیند نیابت قضایی کرده.

مسئولیت پذیری: هر کی کار خودش

توی فرآیند نیابت، هر کسی مسئولیت کار خودش رو داره:
* قاضی مبدأ: مسئول صدور نیابت صحیح و دقیق و پیگیری اون.
* قاضی نایب: مسئول انتخاب کارشناس صلاحیت دار و نظارت بر کارش.
* کارشناس: مسئول ارائه نظریه فنی، مستدل و صحیح.
اگه هر کدوم از این افراد وظیفه خودشون رو درست انجام ندن، ممکنه پیامدهای حقوقی داشته باشه.

این کارها رو نمیشه نیابت داد!

یه سری کارها هستن که به هیچ عنوان نمیشه بهشون نیابت قضایی داد، چون «مباشرت قاضی اصلی» تو اون کارها شرطه یا اساساً ماهیتشون فرق داره. اینها شامل:
* صدور رأی: تصمیم نهایی و صدور حکم فقط و فقط کار قاضی پرونده اس و قابل نیابت نیست.
* امور ماهوی: یعنی اظهارنظر در مورد اصل قضیه، مجرمیت یا بی گناهی، یا قبول یا رد دعوا، کار قاضی اصلیه.
* تشکیل جلسه دادرسی: دادگاه نایب نمیتونه به جای دادگاه اصلی، جلسه دادرسی برگزار کنه.
* نیابتِ نیابت: یعنی دادگاه نایب نمیتونه کاری که بهش نیابت دادن رو، دوباره به یه دادگاه دیگه نیابت بده. (مگر در موارد استثنایی که خود ماده 119 ق.آ.د.ک بهش اشاره کرده، که اگه اجرای نیابت اصلی مربوط به حوزه قضایی ثالثی باشه، مرجع مجری نیابت میتونه اوراق رو به اون حوزه بفرسته).
به طور کلی، هر کاری که جنبه «تحقیقی» و «تکمیلی» داشته باشه، قابل نیابته، اما کارهای اصلی و تصمیم گیرنده، نه.

نیابت قضایی بین المللی: یه نگاه اجمالی

تا اینجا هر چی گفتیم در مورد نیابت قضایی داخلی بود، یعنی بین دادگاه های خودمون تو ایران. اما گاهی پیش میاد که برای انجام کارشناسی یا یه اقدام قضایی دیگه، مجبوریم از یه دادگاه تو یه کشور دیگه کمک بگیریم. این میشه «نیابت قضایی بین المللی» که تو ماده 291 قانون آیین دادرسی مدنی بهش اشاره شده. اما این نوع نیابت، داستان های خودش رو داره، مثل توافق نامه های بین المللی بین کشورها و رعایت قوانین کشور خارجی. قواعد و شرایطش پیچیده تره و برای این مقاله که بیشتر تمرکزش روی ابعاد داخلی نیابت کارشناسیه، همینقدر اشاره کافیه که بدونید چنین چیزی هم وجود داره.

نتیجه گیری

خب، رسیدیم به آخر قصه نیابت قضایی در امر کارشناسی. دیدیم که این تأسیس حقوقی چقدر مهمه و چطور می تونه مثل یه روغن کاری عمل کنه تا چرخ دادرسی گیر نکنه و پرونده ها الکی طولانی نشن. نیابت قضایی، ابزاریه برای اینکه دادگاه ها بتونن از همدیگه کمک بگیرن و تحقیقات یا کارهایی که خارج از حوزه قضایی خودشونه رو به سرانجام برسونن، مخصوصاً وقتی پای کارشناسی های تخصصی وسط میاد.

چیزی که خیلی مهمه و باید همیشه یادتون باشه، اینه که نیابت قضایی در امر کارشناسی، این نیست که قاضی نایب بره خودش کارشناس بشه! نه! وظیفه قاضی نایب، انتخاب یه کارشناس مورد اعتماد، تعیین دستمزدش و بعد هم نظارت بر کار اونه. بعد از اینکه کارشناس کارش رو انجام داد، نتیجه رو میفرسته برای دادگاه اصلی.

دقت در نگارش نیابت، پیگیری مستمر، و البته استفاده از سیستم های جدید مثل نیابت الکترونیکی، می تونه کمک کنه تا این فرآیند خیلی سریع تر و بهتر انجام بشه. چالش هایی مثل ابهام در نیابت یا کندی در اجرا همیشه هستن، اما با آگاهی و تلاش همه دست اندرکاران، میشه این چالش ها رو به حداقل رسوند. در نهایت، هدف اصلی از همه این حرف ها، اینه که حق به حق دار برسه، عدالت برقرار بشه و مردم از سیستم قضایی رضایت بیشتری داشته باشن. پس، نیابت قضایی رو دست کم نگیرید، چون یکی از کلیدهای رسیدن به دادرسی سریع و عادلانه است.