میراث یوسا برای کودکان – اسمارت تیم

به گزارش خبرگزاری اسمارت تیم در دل یکی از محله های قدیمی لیما پسربچه ای ده ساله کتابی را که با آن خو گرفته شب ها کنار تختش می گذارد؛ کتابی کودکانه از نویسنده ای که بیش از هر چیز با رمان هایی سیاسی و اجتماعی شناخته می شود. این صحنه بخشی از موجی فرهنگی در پرو است که با تأثیر نام ماریو بارگاس یوسا به رشد علاقه به ادبیات در میان کودکان و نوجوانان انجامیده است؛ موجی که در دل باشگاه های محلی مطالعه و حتی تولید میم های خلاقانه جان گرفته است.

به گزارش اسمارت تیم ساختن میم های ادبی به معنای ایجاد تصاویر طنزآمیر و سرگرم کننده با الهام از داستان ها شخصیت ها و یا موقعیت های موجود در رمان ها است.

در سپتامبر ۲۰۲۰ و در روزهایی که جهان به واسطه شیوع ویروس کرونا در سردرگمی و قرنطینه به سر می برد گروهی از کودکان ساکن منطقه ریمک در لیما پایتخت پرو به صورت مجازی در باشگاه کتابخوانی «کتابخانه ال مانسانو» گرد هم آمدند. این کتابخانه پروژه ای فرهنگی و مردمی به همت مینروا مورا ویراستار و فعال فرهنگی در حیاط منزل شخصی اش بود؛ محلی کوچک اما پرشور که مأموریتش آشنا کردن کودکان با دنیای کتاب و نویسندگان بود.

کودکان هر بار کتابی را انتخاب و تلاش می کردند نویسنده اش را به جلسه دعوت کنند حتی اگر تنها در قالب یک پیام ویدیویی باشد. موفقیت های اولیه آسان به دست آمده بود تا آن که یکی از اعضای جوان باشگاه پسربچه ای ده ساله به نام ایگناسیو کتاب «فونچیتو و ماه» نوشته ماریو بارگاس یوسا را برگزید؛ کتابی کودکانه که نویسنده اش بیشتر با رمان های سیاسی چون «گفت وگو در کاتدرال» شناخته می شود.

به دنبال بارگاس یوسا: یک مأموریت فرهنگی

نروا مورا با انگیزه ای خستگی ناپذیر کارزاری در شبکه های اجتماعی با شعار «به دنبال بارگاس یوسا» راه اندازی کرد. تلاش ها ابتدا بی نتیجه بود؛ تا آنکه پیامی خطاب به مورگانا دختر نویسنده در پلتفرم ایکس (توئیتر سابق) سرانجام مسیر را باز کرد. سه روز بعد پاسخی فراتر از انتظار دریافت شد: ویدیویی چهاردقیقه ای از خود نویسنده که با زبانی گرم و صمیمی کودکان کتابخانه ال مانسانو را خطاب قرار داده بود.

بارگاس یوسا در این ویدیو از تجربیات کودکی اش در شهر کوچابامبا و تأثیر جادویی کتاب ها گفت. او به کودکان توصیه کرد به کتابخوانی روی آورند چرا که مطالعه درهای جهانی دیگر را به روی آن ها باز می کند و آن ها را وارد ماجراجویی های بی شماری می کند. برای بسیاری از کودکان دیدن چهره مردی سالخورده که کتابی کودکانه نوشته و با آنان سخن می گوید تجربه ای الهام بخش و فراموش نشدنی بود.

میم هایی برای «شهر و سگ ها»؛ شیوه ای نو در آموزش ادبیات

چند سال پیش تر در سال ۲۰۱۶ استاد ادبیات و نویسنده جوان پیر کسترو ساندووال روشی خلاقانه و جنجال برانگیز را برای تدریس رمان «شهر و سگ ها» از بارگاس یوسا برگزید: او از دانشجویان خواست تا به جای نوشتن مقاله میم هایی طنزآمیز بر اساس داستان خلق کنند. برخی از این میم ها ساده و کودکانه بودند و برخی دیگر دارای محتوای جنسی یا انتقادی. این ابتکار دو واکنش متضاد در پی داشت: از تحسین برای نوآوری تا انتقاد از آنچه برخی «ابتذال ادبی» می نامیدند.

ساندووال با وجود فشارها از هدف خود دفاع کرد: نزدیک کردن ادبیات کلاسیک به نسل جوانی که ذهنشان به فضای مجازی خو گرفته است. به گفته او در زمانی که مخاطبان جوان بیشتر به دنبال ویدیوها پیام ها و پاسخ های فوری هستند میم ها ابزار قابل اتکایی برای ارتباط دوباره با متون ادبی می شوند. گرچه او پس از موج انتقادات تصمیم گرفت میم ها را از شبکه های اجتماعی اش حذف کند اما همچنان این تجربه را نقطه عطفی در شیوه آموزش خود می داند.

پس از مرگ نویسنده: مرور خاطرات و بازگشت میم ها

با انتشار خبر درگذشت ماریو بارگاس یوسا ساندووال تصمیم گرفت هم از خاطرات شخصی اش درباره آثار این نویسنده بگوید و هم دوباره برخی از همان میم های بحث برانگیز را منتشر کند. او این اقدام را ادای احترامی متفاوت به میراث نویسنده دانست تنها برای یادآوری اینکه ادبیات می تواند هم آموزنده باشد و هم سرگرم کننده.

ساندووال که همچنان در همان مؤسسه تدریس می کند به تازگی به دانشجویانش گفته که هر کس از کتابخانه کتابی بگیرد و در یک آزمون شفاهی شرکت کند امتیاز اضافی خواهد گرفت. او می داند برخی تنها برای نمره این کار را انجام می دهند اما امیدوار است همین انگیزه موقتی پلی شود به علاقه ای پایدارتر. در عین حال از این که تنها دو نفر از میان ۴۰ دانشجو رمان «شهر و سگ ها» را خوانده اند غافلگیر نشد.

کتابخانه ال مانسانو در ژانویه سال جاری پنجمین سال فعالیت خود را جشن گرفت. اگرچه باشگاه کتابخوانی کودکان به طور موقت متوقف شده اما فعالیت هایی چون امانت کتاب و تولید نمایش نامه هایی نوشته شده توسط کودکان از خانواده های کم درآمد ادامه دارد. به گفته مینروا مورا در جامعه ای که حتی یک دلار هزینه خرید یک کتاب می تواند معادل یک وعده غذا باشد وجود کتابخانه های محلی اهمیت دوچندانی دارد.

نام ماریو بارگاس یوسا فارغ از مواضع سیاسی اش در پرو همواره با ادبیات پرسشگری و کنجکاوی همراه بوده است. اکنون با وجود درگذشت او تأثیرش در قالب هایی غیرمنتظره از ویدیوهای موبایلی و کمپین های محلی گرفته تا میم های اینترنتی همچنان زنده است. این میراث بیش از آن که در قالب جوایز و افتخارات ثبت شود در چشمان درخشان کودکی مانند ایگناسیو یا خنده های دانشجویی که برای یک تکلیف درسی میم می سازد نمود یافته است.

۲۴۴۵۷