سه تیغ ناترازی انرژی بر گلوی اقتصاد/ دلیل تعطیلی ها چیست؟

در اسمارت تیم بخوانید؛

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری اسمارت تیم در حالی که در نرمال ترین حالت نیز تقویم کاری در ایران پر تعطیلات محسوب می شود؛ چندی می شود که تعطیلات دیگری نیز به این خیل اضافه شده و بر فشار اقتصادی حاکم بر کشور افزوده است. در ماه های گرم نیمه اول سال جاری تعطیلات اجباری برای مدیریت ناترازی برق اعمال شد؛ در حالی که همزمان خاموشی ها نیز ادارات و مشاغل خصوصی را به تعطیلی می کشاند. از طرف دیگر تغییر ساعت کار بانک ها و برخی ادارات نیز موجب بروز مشکلاتی شده بود.

پس از فروکش گرمای هوا زمانی که کسب و کار ها خیال نفسی راحت و ادامه کار را در سر می پروراندند خبر رسید که برای جلوگیری از آلودگی هوا و مازوت سوزی خاموشی ها ادامه خواهد یافت و این گونه بود که پای خاموشی برق به زمانی غیر از پیک گرما نیز کشیده شد. نکته بدتر ماجرا این بود که بیشتر بار خاموشی ها را شهرک های صنعتی به دوش می کشیدند که صنعتگران این قبل از این نیز با تیغ تورم رکودی و افزایش بهای ارز و دیگر مشکلات اقتصادی زخم خورده بودند. به هر جهت صنعتگران برای تامین انرژی و ادامه فعالیت خود به تهیه ژنراتور های دیزلی رو آوردند و همین موضوع سبب شد که گزارش هایی از افزایش ۴ برابری قیمت این محصول واصل شود. اما در کمال تعجب پس از مدتی خبر رسید که سوخت کافی به ژنراتور ها اختصاص نمی یابد!

نیروی کمکی رسید اما برای طرف مقابل!

در این شرایط اسفناک صنعت رنجور بار دیگر برودت هوا و آلودگی هوا دست در دست یک دیگر بازگشتند تا اگر رمقی برای صنایع خرد و کوچک باقیمانده باشد آن را نیز تلف کند. در این شرایط موضوعی بیش از پیش باعث رنجش عمومی و توسعه نارضایتی شده است بدمدیریتی حاکم بر خاموشی ها است. موضوع ناترازی انرژی اتفاق بدیعی نیست و در زمستان سرد اروپا شاهد دست و پنجه نرم کردن بسیاری از توسعه یافته ترین کشور های جهان با این مقوله بوده ایم اما نحوه مدیریت آن تاثیر زیادی در عواقب و شدت خسارات خواهد داشت.

به عنوان مثال در زمستان گذشته کشور های اروپایی تلاش کردند تا با روش های مختلفی از جمله ذخیره کردن حامل های انرژی به صورت سازماندهی شده افزایش قیمت تنوع بخشی به منابع تامین سوخت مشکل کمبود انرژی به وجود آمده در اثر جنگ با روسیه را کنترل و مرتفع کنند و با هر شیوه ای که ممکن است فصل سرد سال را سپری کنند؛ اما در همین حین منابع مختلف گزارش می دادند که آلمانی ها بجای قطع انرژی الکتریکی و گازی صنایع به قطع انرژی مناطق مسکونی روی آوردند تا برتری اقتصادی خود را از دست ندهند.

رویکرد مقابله ای اروپایی ها با مقوله کمبود گاز طبیعی به همین جا ختم نشد؛ آن ها به سرعت دنبال راه هایی برای جایگزین کردن واردات گاز از روسیه پرداختند؛ به طوریکه پس از آغاز تنش های مسکو و کی یف در فوریه ۲۰۲۲ اتحادیه اروپا هدف غیرالزام آوری را به منظور پایان دادن به واردات گاز روسیه تا سال ۲۰۲۷ تعیین کرد. دراین رابطه دن یورگنسن نامزد سمت کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا به تازگی پیش در نشست استماع پارلمان اتحادیه اروپا از برنامه خود برای سرعت بخشی به پایان وابستگی اتحادیه اروپا به واردات سوخت های فسیلی از روسیه خبر داده و گفت: «در ۱۰۰ روز نخست فعالیتم طرحی را ارائه خواهم کرد که چگونه می توان تا پیش از سال ۲۰۲۷ میلادی اتکای به گاز روسیه را پایان داد».

در بخش دیگر نیز با توجه به اینکه به صورت میانگین ۲۴ درصد از مصرف انرژی اتحادیه اروپا مربوط به بخش خانگی است و این رقم در فصل سرد سال افزایش می یابد لذا تلاش برای اجرای راهکار هایی که منجر به تغییر رفتار مصرفی خانواده ها شود در دستور کار قرار گرفت. در همین راستا در گزارش سازمان همکاری اقتصادی و توسعه اروپا با اشاره به ضرورت راه اندازی کمپین های اطلاعاتی موفق تاکیده شده است که با مجموعه دستورالعمل های روشن و عملی در چارچوب کمپین های اطلاعاتی می توان تغییر رفتار مصرفی شهروندان را هدف قرار دارد و تغییر داد. از جمله این کمپین های موفق و اثرگذار که با این سبک اجرایی شدند باید به کمپین مدیریت مصرف برق کشور ژاپن در سال ۲۰۱۱ و پس از ایجاد بحران در نیروگاه اتمی فوکوشیما اشاره کرد که در چارچوب این کمپین دولت ژاپن در کنار شرکت های تولید کننده انرژی اقدام به تهیه لیستی از نکات و راهکار های مهم صرفه جویی در مصرف انرژی کردند و آن را در گام های عملی ساده منتشر کردند و نتیجه اینکه بدون افزایش تعرفه میزان مصرف انرژی ژاپن تا ۱۵ درصد کاهش یافت.

نه عمل نه فرهنگ سازی؛ قطع و تعطیل می کنیم درست میشه!

به نظر می رسد در ایران برخورد با مقوله ناترازی ها این گونه نیست و هر روز با رویکرد از این ستون به آن ستون فرجی است می گذرد؛ آن هم با ناترازی هایی که خسارتی عظیم و دقیق بر لایه های مولد اقتصادی بر جای می گذارند و حتی از یک جنگ تمام عیار زیان بار تر هستند و شاهد این مدعا نیز گسترش ناترازی ها و تکرار هر ساله آن ها است. حتی زمانی که عدم اجرای قانون و ترک فعل مسئولان در خصوص رعایت قانون هوای پاک همزمان با گسترش ناترازی انرژی آن هم در شرایطی که آلودگی حاصل از مازوت سوزی ریه های مردم را می فشارد از سخنگوی قوه قضاییه پیگیری شد وی گفت: «نامی از مسئولان اسبق محکوم در این زمینه برده نشده و این اطلاع رسانی بدون ذکر اسامی محکومین صورت پذیرفته است».

جدی ترین برخورد دولت با ناترازی ها و آلودگی تعطیل کردن و اعمال خاموشی برنامه ریزی شده است اما همین شیوه نیز به درستی انجام نمی شود. از طرفی برای شهرک صنعتی دستور اعمال خاموشی چند روزه صادر می شود اما برخی واحد های بزرگ صنعتی فعال می مانند و روشنایی نمای ساختمان های عظیم الجثه روشن است. برای آلودگی هوا نیز تعطیلات اعمال می شود و به ناگاه تمام کلان شهری مانند تهران به تعطیلی کشیده می شود اما همزمان نمایشگاه ای پر مخاطب همچنان دایر است و فروشگاه های بزرگ عرضه کلا مشغول فعالیت های عادی خود هستند و حتی تا پاسی از شب نیز به کار فروش کالا های خود ادامه می دهند؛ در حالی که در گوشه ای دیگر از شهر کسبه برق ندارند و واحد های صنفی آن ها با وجود تمامی هزینه ها عملا تعطیل است.

این تبعیض خواسته یا نا خواسته در برخورد و مدیریت فشل نه تنها موجب افزایش نارضایتی عمومی در بعد اجتماعی ناترازی ها و آلودگی هوا شده است بلکه موجب آسیب شدید به بنگاه های صنفی کوچک و خرد شده است. آسیبی که به توزیع نا عادلانه ثروت و همچنین گسترش فقر و بیکاری خواهد انجامید.

اهمال کاری دولت نه اهمال کاری دولت هاست!

در همین رابطه محمدصادق مهرجو کارشناس انرژی در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی اسمارت تیم گفت: بهتر است بگوییم که نه فقط دولت چهاردهم بلکه دولت ها در این زمینه غفلت کردند. موضوع ناترازی یک پدیده کوتاه مدت نیست؛ بلکه مدت ها از برنامه ریزی دقیق برای این حوزه غافل مانده ایم و همچنان نیز به همین روند ادامه می دهیم. به عنوان مثال زمانی که در اوج ناترازی های گازی هستیم در بودجه سال آینده ۴ همت برای توسعه گاز رسانی به شهر ها و روستا ها تصویب شده است. در این شرایط اگر دولت به قانونی که برایش تعیین شده عمل نکند مرتکب ترک فعل شده و اگر عمل نماید مرتکب اشتباه؛ به همین جهت گفته می شود تاکید می شود که در حوزه مدیریت انرژی باید به یک جمع بندی برسیم.

وی ادامه داد: در خصوص موضوع گازوئیل نیست باید گفت که در دولت قبل مرتکب اشتباه شده اند و در تابستان بجای مازوت سوزی گاز سوزانده اند. بدیهی است که زمانی اشتباه کنیم مجبور به پرداخت هزینه آن خواهیم شد؛ در سال ۱۴۰۲ که دولت فعلی سر کار نبوده است نیز همین ناترازی موجب شد چنین میلیون دلار گازوئیل وارد کشور شود. به گواه نامه دبیر شورای هماهنگی اقتصادی سران سه قوه در سال ۱۴۰۲ بیش از ۸۵۰ میلیون دلار گازوئیل و ۱ میلیارد و ۴۵۰ میلیون دلار وارد بنزین وارد کشور شده است؛ دراین شرایط بدیهی است که هر صبحتی به جز افزایش بهره وری و توسعه نیروگاه های انرژی تجدید پذیر بیهوده است.