دادخواست پس گرفتن هبه

پس گرفتن مالی که قبلاً به کسی بخشیده اید، که به آن رجوع از هبه می گویند، در قانون ما کاملاً امکان پذیر است، البته به شرطی که شرایط خاصی فراهم باشه و موانع قانونی وجود نداشته باشه. این فرآیند مراحل خودش رو داره و نیاز به آگاهی از نکات حقوقی مهمی داره.

تاحالا شده مالی رو به کسی ببخشی و بعدش پشیمون بشی؟ مثلاً یه خونه، یه ماشین، یا حتی یه مقدار پول و طلا؟ این حس پشیمونی خیلی طبیعیه و ممکنه به دلایل مختلفی اتفاق بیفته؛ از تغییر روابط گرفته تا نیازهای مالی غیرمنتظره. توی این موقعیت، سوالی که پیش میاد اینه که اصلاً از نظر قانونی میشه این هدیه رو پس گرفت یا نه؟ خب، جواب مثبته، اما نه همیشه و نه به راحتیِ آب خوردن! داستان رجوع از هبه یا همون پس گرفتن هدیه، تو قانون ما یه سری پیچیدگی ها و ظرافت های خاص خودش رو داره که اگه باهاشون آشنا نباشید، ممکنه دردسرهای زیادی براتون ایجاد کنه. تو این مقاله قراره با هم قدم به قدم پیش بریم، از تعریف هبه و اینکه اصلاً چی هست شروع کنیم تا برسیم به اینکه تحت چه شرایطی می تونید مال بخشیده شده رو پس بگیرید، چه موانعی سر راهتونه و چطور باید مراحل قانونی رو طی کنید. هدف اینه که شما با یه راهنمای کامل و کاربردی، اطلاعاتی فراتر از اونچه تا حالا شنیدید رو به دست بیارید و بتونید تو این مسیر، درست و حسابی تصمیم بگیرید و اقدام کنید.

هبه و رجوع از آن در قانون مدنی ایران: یه نگاه حقوقی دوستانه

قبل از اینکه بریم سراغ پس گرفتن هدیه، اول باید بدونیم اصلاً هبه از نظر قانون چی هست و چه فرقی با یه هدیه معمولی داره. چون همین تعاریف اولیه هستن که راه رو برای رجوع از هبه هموار می کنن یا می بندن.

مفهوم هبه: بخشش قانونی (ماده 795 قانون مدنی)

بذارید رک و راست بگم؛ هبه یه جور بخشش قانونیه. تو ماده ۷۹۵ قانون مدنی ما اومده که: «هبه عقدی است که به موجب آن یک نفر مالی را مجاناً به کس دیگری تملیک می کند.» ساده ترش این میشه که شما یه چیزی رو بدون اینکه از اون شخص پولی یا چیزی بگیرید، به مالکیتش درمیارید. تو این ماجرا، سه تا نقش اصلی داریم که باید بشناسید:

• واهب: شمایی که هدیه رو میدید یا می بخشید.
• متهب: اون کسی که هدیه رو میگیره و صاحبش میشه.
• عین موهوبه: همون مالی که بخشیده شده. میتونه هر چیزی باشه؛ از یه دونه طلا تا یه آپارتمان چند صد متری.

یه نکته مهم اینجا هست که خیلی ها حواسشون بهش نیست و بعداً دچار مشکل میشن: برای اینکه عقد هبه از نظر قانونی «صحیح» و «محقق» بشه، فقط نیت کردن شما یا حتی امضا کردن یه کاغذ کافی نیست! قبض یا همون تحویل فیزیکی مال به متهب، یه نقش حیاتی داره. یعنی چی؟ یعنی تا وقتی اون هدیه رو رسماً به دست متهب ندادید و اون هم قبضش نکرده، اصلاً عقدی به اسم هبه وجود نداره. مثلاً اگه بگید این ماشین مال تو، ولی سوییچ رو بهش ندید یا سند رو به نامش نزنید، هبه هنوز کامل نشده و شما هر وقت بخواید میتونید منصرف بشید.

رجوع از هبه: حق واهب برای بازپس گیری

حالا که فهمیدیم هبه چیه، بریم سراغ رجوع از هبه. رجوع از هبه یعنی واهب (همون شمایی که بخشیدید) حق داره تحت شرایطی، مال بخشیده شده رو پس بگیره. تو قانون، هبه رو یه عقد جایز می دونن. یعنی چی؟ یعنی بر خلاف عقود لازم مثل خرید و فروش که به راحتی قابل فسخ نیستن، واهب می تونه هر وقت اراده کرد (البته با رعایت ضوابطی که میگم)، این عقد رو به هم بزنه و مالش رو پس بگیره.

هدف اصلی از رجوع هم همینه: بازگرداندن مال به مالک اولیه و پایان دادن به مالکیت متهب. این کار آثار حقوقی مهمی داره و به همین خاطر باید حتماً مراحلش رو درست طی کنید.

انواع هبه: تفاوت های کلیدی در بحث رجوع

هبه دو نوع اصلی داره که فهمیدن تفاوتشون تو بحث رجوع خیلی مهمه:

1. هبه غیر معوض: این همون هدیه خالصه که شما بدون هیچ چشم داشتی یه چیزی رو به کسی می بخشید. تو این نوع هبه، اصل بر اینه که شما می تونید رجوع کنید و مالتون رو پس بگیرید. بیشتر تمرکز این مقاله هم روی همین نوع هبه هست.
2. هبه معوض: اینجا دیگه پای عوض وسط میاد. یعنی شما یه چیزی رو می بخشید، اما در ازاش یه شرط می ذارید یا انتظار دارید یه کاری براتون انجام بشه. مثلاً میگید این پول رو بهت میدم به شرطی که اون بدهی من رو به فلانی پرداخت کنی. تو هبه معوض، شرایط رجوع خاص تر و محدودتره. اگه عوض (اون شرط یا کاری که گذاشته بودید) پرداخت یا انجام شده باشه، معمولاً دیگه نمی تونید رجوع کنید.

تمایز هبه از عقود مشابه (برای جلوگیری از اشتباهات حقوقی)

بعضی وقت ها هبه با یه سری عقود دیگه اشتباه گرفته میشه که می تونه دردسرساز بشه. بیاید یه مقایسه سریع کنیم:

• هبه در مقابل بیع (فروش): تو بیع، شما مال رو میفروشید و در ازاش پول میگیرید. ولی تو هبه، هیچ پولی رد و بدل نمیشه و بخشش مجانیه.
• هبه در مقابل صلح بلاعوض: صلح بلاعوض هم مثل هبه یه جور بخشش مجانیه، اما یه تفاوت مهم داره: صلح عقدی لازم به حساب میاد، یعنی بعد از اینکه صلح کردید، دیگه به راحتی نمی تونید پشیمون بشید و مال رو پس بگیرید. پس اگه واقعاً قصد برگشت نداشتید، شاید صلح بلاعوض انتخاب بهتری باشه.
• هبه در مقابل وقف و وصیت: وقف یعنی شما یه مال رو برای همیشه از ملکیت خودتون خارج می کنید و برای کار خیر اختصاص میدید. وصیت هم که مال شما بعد از فوت به یه نفر خاص میرسه. تو هبه، مال همین الان به ملکیت اون شخص درمیاد و نه بعد از فوت شما، و نه برای همیشه از دسترس شما خارج میشه (مگر اینکه موانع رجوع وجود داشته باشه).

فهمیدن این تفاوت ها خیلی بهتون کمک می کنه تا دچار اشتباه نشید و بدونید تو هر موقعیتی چطور باید عمل کنید.

شرایط ضروری برای رجوع از هبه (چه زمانی حق پس گرفتن دارید؟)

حالا که فهمیدیم هبه چیه، وقتشه ببینیم کی اصلاً می تونید هدیه رو پس بگیرید. رجوع از هبه یه حق مطلق نیست و یه سری شرایط داره که اگه نباشن، کارتون حسابی گره می خوره. ماده 803 قانون مدنی اینجا حرف های مهمی داره.

2.1. زنده بودن واهب (بخشنده) در زمان رجوع

اولین و شاید مهم ترین شرط اینه که شما (همون واهب یا بخشنده) باید زنده باشید. حق رجوع از هبه یه حق کاملاً شخصیه. یعنی چی؟ یعنی مثل ارث نیست که به ورثه شما منتقل بشه. اگه خدای نکرده شما از دنیا برید، دیگه ورثه تون نمی تونن بگن پدر/مادر ما اینو هدیه داده بود، حالا ما پشیمون شدیم و می خوایم پس بگیریم. این حق فقط و فقط برای خود شماست و تا وقتی نفس می کشید، پابرجاست.

2.2. بقای عین موهوبه (مال بخشیده شده موجود باشد)

یه شرط دیگه اینه که اون مالی که هدیه دادید، هنوز باید موجود باشه. یعنی چی؟

• اگه مال هبه شده تلف شده باشه (یعنی از بین رفته باشه)، دیگه نمی تونید پس بگیرید. مثلاً اگه یه ماشین هدیه دادید و خدای نکرده آتیش گرفته و نابود شده، عملاً چیزی برای پس گرفتن نمونده.
• اگه تغییر ماهیت اساسی داده باشه، باز هم داستان فرق می کنه. فرض کنید یه تخته چوب رو هدیه دادید و اون شخص باهاش یه مجسمه تراشیده. اینجا ماهیت چوب کاملاً عوض شده و به یه چیز دیگه تبدیل شده. یا مثلاً اگه یه پارچه رو هدیه دادید و طرف باهاش لباس دوخته. دیگه اون پارچه سابق نیست.

پس تا مال به همون شکل قبلیش وجود نداشته باشه، رجوع از هبه سخته.

2.3. عدم خروج عین موهوبه از مالکیت متهب (به شخص ثالثی منتقل نشده باشد)

اینجا یه نکته خیلی حیاتی وجود داره: اگه متهب (کسی که هدیه رو گرفته) اون مال رو به یه نفر دیگه منتقل کرده باشه، دیگه نمی تونید پسش بگیرید! فرقی هم نمی کنه چطور منتقل کرده باشه:

• فروخته باشه.
• رهن گذاشته باشه.
• اجاره داده باشه.
• یا حتی دوباره به یه نفر دیگه هبه کرده باشه.

مهم اینه که دیگه اون مال تو ملکیت متهب نباشه. حتی اگه متهب فقط قصد انتقال داشته باشه ولی هنوز انجامش نداده باشه، تا وقتی هنوز مال رو داره، شما می تونید رجوع کنید. اما به محض اینکه ملکیتش منتقل شد، دست شما بسته میشه.

2.4. عدم وجود موانع قانونی خاص

یه سری موانع دیگه هم هستن که حتی با وجود شرایط بالا، جلوی رجوع از هبه رو می گیرن. این موارد رو تو بخش بعدی حسابی باز می کنیم و جزئیاتشون رو با هم بررسی می کنیم، چون خیلی مهمن.

موانع رجوع از هبه: چه زمانی نمی توانید هبه را پس بگیرید؟ (ماده 803 قانون مدنی)

خب، تا اینجا فهمیدیم تحت چه شرایطی می تونید از هبه رجوع کنید. حالا باید بریم سراغ بخش مهم تر: چه وقت هایی دیگه دستتون برای پس گرفتن هدیه بسته اس و طبق قانون نمی تونید رجوع کنید؟ ماده 803 قانون مدنی دقیقاً همین موارد رو برامون مشخص کرده. بیاید با هم ببینیم این موانع چی هستن.

3.1. فوت متهب (گیرنده هبه) قبل از فوت واهب

شاید براتون عجیب باشه، اما اگه متهب (همون کسی که هدیه رو گرفته) قبل از شما (واهب) از دنیا بره، دیگه نمی تونید هدیه رو پس بگیرید. چرا؟ چون مال بخشیده شده وارد ترکه (ارث) متهب میشه و به ورثه اش می رسه. اینجا دیگه واهب حق رجوع نداره و قانون از ورثه متهب حمایت می کنه. پس این یه نکته خیلی کلیدیه که باید بهش توجه کنید.

3.2. هبه به اقارب نسبی درجه یک (پدر، مادر، اولاد واهب)

این یکی از استثنائات خیلی مهمه! اگه شما مالی رو به پدر، مادر یا اولاد (فرزندان) خودتون هبه کرده باشید، دیگه نمی تونید از اون هبه رجوع کنید. قانون گذار اینجا یه جور حمایت از روابط خانوادگی و صمیمیت رو در نظر گرفته. فلسفه این بند اینه که هبه بین این افراد، یه جور بخشش دائمی و بدون بازگشت تلقی میشه تا روابط مستحکم خانوادگی خدشه دار نشه. این یعنی اگه به پسرتون خونه یا ماشینی هدیه دادید، پشیمونی بعدیش بی فایده اس.

3.3. هبه معوض و پرداخت یا انجام عوض

یادتونه گفتم هبه دو نوع داره: معوض و غیر معوض؟ تو هبه معوض، اگه اون عوض یا شرطی که شما برای هبه گذاشته بودید، توسط متهب انجام شده باشه، دیگه راهی برای رجوع نیست. مثلاً اگه گفتید این پول رو بهت میدم به شرطی که بدهیم رو به فلانی بدی و متهب هم بدهی شما رو پرداخت کرده، دیگه نمی تونید پول رو پس بگیرید. عوض می تونه هر چیزی باشه: پرداخت یه بدهی، انجام یه خدمت، یا حتی دادن یه مال دیگه به شما. مهم اینه که اون شرط انجام شده باشه.

3.4. خروج عین موهوبه از مالکیت متهب یا تعلق حق غیر به آن

اگه متهب، مالی رو که از شما هدیه گرفته، به شخص دیگه ای واگذار کرده باشه یا یه حقی برای شخص ثالث روی اون مال ایجاد شده باشه، شما دیگه نمی تونید رجوع کنید. مثلاً:

• مال رو فروخته باشه.
• اون رو به کسی دیگه هبه کرده باشه.
• اون رو رهن گذاشته باشه (حق رهن برای مرتهن ایجاد شده).
• مال توقیف شده باشه (مثلاً به خاطر بدهی متهب).

تو هر کدوم از این حالت ها، چون مال دیگه تو ملکیت خالص متهب نیست یا حق نفر سومی بهش تعلق گرفته، رجوع از هبه ممکن نیست.

3.5. تغییر اساسی در عین موهوبه

اگه اون مالی که هبه کردید، دچار تغییرات اساسی شده باشه که ماهیتش رو عوض کنه، باز هم نمی تونید پس بگیرید. مرز بین تغییر جزئی و تغییر ماهیت گاهی اوقات می تونه بحث برانگیز باشه و نیاز به تشخیص کارشناسی داره. مثال هایی که قبلاً زدیم رو یادتون بیارید:

• چوبی که به مجسمه تبدیل شده.
• پارچه ای که دوخته شده و لباس شده.

این ها تغییرات ماهیتی هستن. اما اگه مثلاً یه خونه هبه کرده باشید و متهب فقط رنگش رو عوض کرده باشه یا کابینت هاش رو تغییر داده باشه، این تغییر اساسی به حساب نمیاد و شما همچنان می تونید رجوع کنید.

3.6. وجود شرط عدم رجوع در عقد هبه

این مورد هم خیلی واضحه. اگه شما خودتون موقع هبه کردن، تو همون عقد یا تو یه شرط ضمن عقد، حق رجوع رو از خودتون ساقط کرده باشید (یعنی توافق کرده باشید که دیگه نمی تونید پس بگیرید)، دیگه نمی تونید پشیمون بشید. اعتبار این شرط کاملاً قانونیه و اگه چنین توافقی کرده باشید، باید بهش پایبند باشید.

پس یادتون باشه: این مواردی که گفتیم، مثل یه دیوار بلند جلوی رجوع از هبه قرار می گیرن. قبل از هر اقدامی، حتماً با دقت بررسی کنید که آیا هیچ کدوم از این موانع تو پرونده شما وجود نداره.

رجوع از هبه حق شماست، اما این حق با فوت گیرنده هدیه، بخشش به والدین یا فرزندان، تبدیل شدن مال یا انتقالش به دیگری، و همچنین پرداخت شدن عوض در هبه معوض، از بین میره. حواستون به این موانع باشه.

مراحل قانونی پس گرفتن هبه: گام به گام تا دادخواست

خب، حالا فرض کنیم همه شرایط رجوع رو دارید و هیچ مانعی هم سر راهتون نیست. حالا چی؟ چطور باید از نظر قانونی اقدام کنید؟ پس گرفتن هدیه، به خصوص اگه طرف مقابل حاضر به پس دادن نباشه، یه سری مراحل قانونی داره که باید قدم به قدم طی بشن. بیا با هم مرور کنیم.

4.1. گام اول: ارسال اظهارنامه رجوع از هبه (اعلام رسمی اراده)

اولین و مهم ترین قدم، قبل از اینکه پاتون به دادگاه باز بشه، اینه که به صورت رسمی به متهب (کسی که هدیه رو گرفته) اعلام کنید که از هبه رجوع کردید و مالتون رو می خواید پس بگیرید. این کار با فرستادن اظهارنامه رجوع از هبه انجام میشه.

اهمیت اظهارنامه: چرا قبل از دادخواست باید اظهارنامه فرستاد؟

اظهارنامه یه سند حقوقی رسمیه که به شما کمک می کنه ثابت کنید اراده تون برای رجوع رو به صورت رسمی به اطلاع طرف مقابل رسوندید. اگه بعداً کار به دادگاه بکشه، این اظهارنامه یه مدرک قوی برای شما خواهد بود که نشون میده شما اول تلاش کردید مسئله رو دوستانه حل کنید و بعد به سراغ دادگاه اومدید.

نحوه تنظیم: نکات حقوقی، اطلاعات ضروری

تو تنظیم اظهارنامه باید یه سری نکات رو رعایت کنید:

• مشخصات کامل: مشخصات خودتون (واهب) و متهب رو با دقت بنویسید (نام و نام خانوادگی، کد ملی، آدرس).
• مشخصات عین موهوبه: دقیقاً بنویسید چه مالی رو هبه کردید (مثلاً یک دستگاه خودروی پراید مدل 1398، به رنگ سفید، شماره شاسی و موتور و پلاک…).
• تاریخ هبه: تاریخ دقیق یا تقریبی هبه رو ذکر کنید.
• تاریخ رجوع: تاریخ اظهارنامه رو به عنوان تاریخ رجوع بنویسید.
• ارجاع قانونی: اشاره کنید که طبق قانون مدنی (مواد مربوط به هبه و رجوع) شما حق رجوع دارید و اراده تون رو اعلام می کنید.
• تأکید بر عدم امکان انتقال: حتماً ذکر کنید که از تاریخ ابلاغ این اظهارنامه، هرگونه نقل و انتقال عین موهوبه توسط متهب به شخص ثالث، از نظر قانونی باطل و بی اعتباره.

نحوه ارسال: دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

برای ارسال اظهارنامه، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید. اونا اظهارنامه شما رو ثبت و به صورت رسمی به آدرس متهب ارسال می کنن و رسید ابلاغش رو به شما میدن.

نمونه کامل اظهارنامه رجوع از هبه (با قالب آماده و توضیحات جزئی)

این یک نمونه کلی هست، حتماً با یک وکیل مشورت کنید تا بر اساس جزئیات پرونده شما تنظیم بشه:

اظهارنامه

اظهارکننده: [نام و نام خانوادگی واهب] فرزند: [نام پدر واهب] کد ملی: [کد ملی واهب] آدرس: [آدرس کامل واهب]
مخاطب: [نام و نام خانوادگی متهب] فرزند: [نام پدر متهب] کد ملی: [کد ملی متهب] آدرس: [آدرس کامل متهب]
موضوع: رجوع از هبه و درخواست استرداد عین موهوبه

متن اظهارنامه:
مخاطب گرامی،
بدینوسیله و وفق مقررات ماده 156 قانون آیین دادرسی مدنی، رسماً به اطلاع می رساند:
اینجانب اظهارکننده، در تاریخ ................ اقدام به هبه مال ................ (با مشخصات دقیق: ................ مثلاً: یک دستگاه خودروی پراید مدل 1398 به رنگ سفید، شماره شاسی: ...، شماره موتور: ...، شماره انتظامی: ...) به جنابعالی نموده ام.
نظر به اینکه عقد هبه، عقدی جایز بوده و حق رجوع برای واهب محفوظ است، و با توجه به اینکه هیچ یک از موانع قانونی رجوع از هبه (موضوع ماده 803 قانون مدنی) در خصوص این هبه محقق نشده است (مثلاً: هبه از نوع غیر معوض بوده و عین موهوبه نیز همچنان در مالکیت و تصرف جنابعالی قرار دارد و دچار تغییر اساسی نگردیده است و جنابعالی از اقارب نسبی درجه یک اینجانب نمی باشید)، اینجانب رسماً و علناً اراده خود مبنی بر رجوع از هبه مذکور را به جنابعالی اعلام می دارم.
لذا مستدعی است حداکثر ظرف مدت 10 روز از تاریخ ابلاغ این اظهارنامه، نسبت به استرداد و تحویل عین موهوبه فوق الذکر به اینجانب اقدام نمایید. بدیهی است هرگونه نقل و انتقال یا تصرف ناقل عین موهوبه به اشخاص ثالث پس از تاریخ ابلاغ این اظهارنامه، فاقد اثر قانونی بوده و اینجانب حق خود را برای طرح دعاوی کیفری و حقوقی مربوطه محفوظ می دارم.
با احترام
[نام و نام خانوادگی واهب]
[امضا]

4.2. گام دوم: تنظیم و تقدیم دادخواست رجوع از هبه به مرجع قضایی صالح

اگه بعد از فرستادن اظهارنامه، متهب همکاری نکرد و مال رو پس نداد، دیگه باید کار رو جدی تر دنبال کنید و دادخواست رجوع از هبه رو به دادگاه بدید.

چه زمانی نیاز به دادخواست پیدا می کنیم؟

زمانی که اظهارنامه رو فرستادید و متهب با شما همکاری نکرد یا اصلاً جواب اظهارنامه رو نداد و مال رو پس نداد، چاره ای جز رفتن به دادگاه ندارید.

مرجع صالح رسیدگی:

باید دادخواستتون رو به مرجع قضایی درستی بفرستید. بستگی به ارزش و نوع مال موهوبه داره:

• شورای حل اختلاف: اگه ارزش مال هبه شده (فقط برای اموال منقول مثل پول، طلا، خودرو) تا سقف مشخصی (مثلاً 20 میلیون تومان) باشه، دادخواستتون رو باید به شورای حل اختلاف بدید.
• دادگاه حقوقی (عمومی): برای اموال غیرمنقول (مثل ملک، زمین، آپارتمان) یا اموال منقولی که ارزششون بیشتر از سقف شورای حل اختلافه، باید به دادگاه حقوقی مراجعه کنید.

محتوای دادخواست (بخش های ضروری و نکات مهم در نگارش):

دادخواست هم مثل اظهارنامه، باید اطلاعات مشخصی رو داشته باشه:

• خواهان: مشخصات کامل شما (واهب).
• خوانده: مشخصات کامل متهب.
• خواسته: اینجا باید دقیقاً بنویسید تأیید رجوع از هبه و استرداد عین موهوبه. این عبارت حقوقی مهمه.
• دلایل و منضمات: مدارکی که دارید رو باید لیست کنید. این مدارک میتونه شامل کپی مصدق سند هبه (اگه سندی وجود داشته)، کپی اظهارنامه ابلاغ شده به متهب، کپی مدارک مالکیت اولیه شما (واهب) نسبت به مال، اگه شاهد دارید لیست شهود و مشخصاتشون، استعلامات ثبتی (برای ملک) و هر مدرک دیگه ای که به اثبات ادعای شما کمک می کنه، باشه.
• شرح خواسته: اینجا باید یه داستان کامل و شفاف از اتفاق افتادن هبه، اینکه کی و چطور هبه صورت گرفته، اینکه شما اراده رجوع دارید، اظهارنامه رو فرستادید و متهب پس نداده، و اینکه هیچ یک از موانع قانونی رجوع وجود نداره، بنویسید. هرچی شفاف تر و مستندتر باشه، بهتره.

نمونه کامل دادخواست رجوع از هبه (با قالب آماده، مثال ها و توضیحات تکمیلی):

عنوان دادخواست: تأیید رجوع از هبه و استرداد عین موهوبه

خواهان: [نام و نام خانوادگی واهب] فرزند: [نام پدر] کد ملی: [کد ملی] آدرس: [آدرس کامل]
خوانده: [نام و نام خانوادگی متهب] فرزند: [نام پدر] کد ملی: [کد ملی] آدرس: [آدرس کامل]
خواسته: تأیید رجوع از هبه مورخ [تاریخ هبه] و استرداد عین موهوبه (با ذکر مشخصات کامل مال موهوبه؛ مثلاً یک دستگاه خودروی پراید مدل 1398، رنگ سفید، شماره شاسی: ...، شماره موتور: ...، شماره انتظامی: ... / یا: یک واحد آپارتمان به پلاک ثبتی ............ واقع در ............ به مساحت ............ متر مربع) و مطالبه کلیه خسارات دادرسی

دلایل و منضمات:
1. کپی مصدق سند مالکیت خواهان (یا مبایعه نامه/فاکتور خرید)
2. کپی مصدق اظهارنامه ابلاغی شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه] به خوانده
3. کپی مصدق سند هبه (در صورت وجود سند رسمی یا عادی)
4. شهادت شهود (در صورت نیاز و وجود شاهد)
5. سایر دلایل (مانند استعلامات ثبتی، کارشناسی و...)

شرح ماوقع و خواسته:
با سلام و احترام به ریاست محترم دادگاه/شورای حل اختلاف،
به استحضار می رساند: اینجانب خواهان در تاریخ [تاریخ دقیق هبه یا به صورت تقریبی] یک [مشخصات کامل و دقیق مال موهوبه را اینجا بنویسید] را به خوانده محترم، آقای/خانم [نام خوانده]، هبه نمودم. این هبه از نوع غیر معوض بوده و هیچ گونه شرط یا عوضی در ازای آن دریافت نگردیده است.
نظر به اینکه عقد هبه از عقود جایز بوده و واهب حق رجوع از آن را دارد و همچنین با توجه به اینکه:
1. اینجانب (واهب) در قید حیات می باشم.
2. عین موهوبه کماکان در مالکیت و تصرف خوانده محترم قرار دارد و از ملکیت ایشان خارج نشده است (یعنی به شخص ثالثی منتقل نگردیده است).
3. عین موهوبه دچار تغییرات اساسی که ماهیت آن را عوض کند، نشده است.
4. خوانده محترم از اقارب نسبی درجه یک (پدر، مادر، اولاد) اینجانب نمی باشد.
5. هیچ شرطی مبنی بر سلب حق رجوع از اینجانب در زمان انعقاد عقد هبه وجود نداشته است.
لذا، تمامی شرایط قانونی برای رجوع از هبه فراهم می باشد و هیچ یک از موانع قانونی مذکور در ماده 803 قانون مدنی، مانع از اعمال حق رجوع اینجانب نیست.
بر این اساس، اینجانب اراده خود مبنی بر رجوع از هبه فوق الذکر را طی اظهارنامه رسمی شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه] به خوانده محترم اعلام داشته و درخواست استرداد عین موهوبه را نموده ام، اما متاسفانه خوانده تاکنون از استرداد مال خودداری نموده است.
با عنایت به مراتب معروضه و مستنداً به مواد 795، 796، 803 و سایر مواد مربوطه از قانون مدنی و مواد 198 و 519 قانون آیین دادرسی مدنی، از محضر محترم دادگاه/شورا استدعا دارد ضمن صدور حکم بر تأیید رجوع از هبه مذکور، خوانده را به استرداد عین موهوبه و همچنین پرداخت کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه های دادرسی و حق الوکاله وکیل در صورت داشتن وکیل) در حق اینجانب محکوم فرمایید.

با تشکر
[نام و نام خانوادگی خواهان]
[امضا]
[تاریخ]

4.3. گام سوم: پیگیری پرونده در دادگاه (جلسات دادرسی و بار اثبات)

بعد از اینکه دادخواست رو ثبت کردید، باید منتظر تعیین وقت دادرسی باشید و بعدش تو جلسات دادگاه حاضر بشید.

اهمیت حضور در جلسات و ارائه دفاعیات

حضور شما یا وکیلتون تو جلسات دادگاه خیلی مهمه. باید آماده باشید تا از دلایل و مدارکتون دفاع کنید و به سوالات قاضی جواب بدید.

بار اثبات دعوا:

اینجا یه اصل مهم حقوقی داریم: خواهان باید ادعای خودش رو ثابت کنه. یعنی شما (واهب) باید به دادگاه ثابت کنید که:

• واقعاً هبه ای صورت گرفته.
• همه شرایط لازم برای رجوع فراهمه (مثلاً خودتون زنده اید، مال موجوده و تغییر ماهیت نداده، به شخص ثالث منتقل نشده و…).
• هیچ کدوم از موانع رجوع (که تو بخش قبلی گفتیم) وجود نداره.

اگه هبه معوض بوده، باید ثابت کنید که عوض پرداخت نشده. اگه متهب ادعا کنه که عوض رو پرداخت کرده، اون باید این ادعا رو ثابت کنه.

نقش شهادت شهود و کارشناسی

تو بعضی پرونده ها، شهادت شهود می تونه خیلی مؤثر باشه؛ مثلاً اگه هبه به صورت شفاهی انجام شده باشه. همچنین اگه بحث تغییر ماهیت مال مطرح بشه (مثلاً سر اون چوب و مجسمه)، دادگاه ممکنه کارشناس رسمی دادگستری تعیین کنه تا نظر تخصصی بده.

4.4. گام چهارم: صدور حکم و اجرای آن

اگه دادگاه دلایل شما رو قانع کننده تشخیص بده، حکم به نفع شما صادر میشه.

روند صدور حکم بدوی، تجدیدنظر و قطعیت

اول یه حکم بدوی صادر میشه. اگه طرف مقابل (متهب) به این حکم اعتراض کنه، پرونده میره دادگاه تجدیدنظر. اگه اونجا هم حکم به نفع شما تأیید بشه، حکم قطعی میشه و دیگه قابل اعتراض نیست.

نحوه اجرای حکم:

بعد از اینکه حکم قطعی شد، میتونید از طریق اجرای احکام دادگستری برای پس گرفتن مالتون اقدام کنید.

• اجرای حکم برای اموال غیرمنقول (ملک): اگه ملک هبه شده باشه، حکم دادگاه به اداره ثبت اسناد و املاک ابلاغ میشه تا سند ملک دوباره به نام شما (واهب) برگرده و اگه لازم باشه، سند جدید صادر میشه.
• اجرای حکم برای اموال منقول (طلا، خودرو و…): اگه متهب از تحویل مال خودداری کنه، اجرای احکام با هماهنگی شما و با دستور قضایی، اقدام به توقیف و تحویل مال به شما می کنه.

نکات ویژه و سوالات متداول در پرونده های رجوع از هبه

موضوع رجوع از هبه ریزه کاری های زیادی داره که دونستنشون می تونه حسابی بهتون کمک کنه. تو این بخش، سراغ یه سری نکات خاص و سوالاتی میریم که ممکنه تو مسیر براتون پیش بیاد.

5.1. رجوع از هبه ملک و اموال غیرمنقول

رجوع از هبه ملک یه داستان کمی متفاوت تر از اموال منقول مثل طلا یا پول داره. چون ملک ثبت شدنیه، باید حواسمون به چند تا نکته باشه:

• لزوم رسمی بودن سند هبه و تشریفات ثبتی پس از حکم: اگه هبه ملک با سند رسمی انجام شده باشه، بعد از اینکه حکم قطعی رجوع از هبه رو از دادگاه گرفتید، باید با همون حکم برید اداره ثبت اسناد و املاک تا سند رو دوباره به نام شما بزنن و اگه لازمه، سند جدید صادر بشه.
• وضعیت هبه قولنامه ای یا مبایعه نامه عادی و نحوه رجوع از آن: گاهی اوقات افراد با یه قولنامه یا مبایعه نامه عادی، ملک رو هبه می کنن (که البته از نظر حقوقی اشکال داره چون برای انتقال ملک حتماً باید سند رسمی باشه). تو این حالت، شما اول باید ثابت کنید که اصلاً عقد هبه ای اتفاق افتاده و بعد مراحل رجوع رو طی کنید. اینجور پرونده ها معمولاً پیچیده تر میشن و اثبات هبه عادی سخت تره.
• نقش وکیل ملکی در این پرونده ها: تو پرونده های ملکی، به خاطر همین پیچیدگی های ثبتی و اثباتی، داشتن یه وکیل متخصص ملکی می تونه خیلی بهتون کمک کنه و راه رو براتون هموارتر کنه.

5.2. رجوع از هبه طلا، سکه و سایر اموال منقول

رجوع از هبه طلا و سکه هم چالش های خاص خودشو داره:

• اهمیت فاکتورها و مدارک مالکیت اولیه: اگه طلا یا سکه هبه کردید، نگه داشتن فاکتور خرید اولیه یا هر مدرکی که نشون بده این مال اول مال شما بوده، خیلی مهمه. این مدارک تو دادگاه بهتون کمک می کنن تا ثابت کنید مال از اول متعلق به شما بوده.
• چالش های اثبات هبه غیر معوض در هدیه های عرفی (مثلاً هدایای ازدواج): تو فرهنگ ما، هدایای ازدواج مثل طلا و جواهرات، معمولاً جنبه غیر معوض دارن. اما گاهی وقتا ممکنه این بحث پیش بیاد که آیا اینا هبه معوض بودن یا نه. اثبات اینکه هدیه غیر معوض بوده، معمولاً با توجه به عرف و شواهد انجام میشه.

5.3. بررسی دقیق استثنای هبه به همسر و فرزندان

یادتونه گفتیم هبه به اقارب نسبی درجه یک (پدر، مادر، اولاد) قابل رجوع نیست؟ خب، درباره هبه به همسر چی؟ طبق نظر مشهور حقوقدانان، هبه به همسر (زن و شوهر) هم مثل هبه به اقارب نسبی، قابل رجوع نیست. این هم یه جور استثنا به حساب میاد که تو روابط زناشویی در نظر گرفته شده.

ولی آیا این قاعده مطلق و بی قید و شرطه؟ معمولاً بله، ولی چند تا استثنا کوچیک ممکنه وجود داشته باشه:

• اگه هبه معوض باشه و عوضش هنوز انجام نشده باشه.
• اگه قبض (تحویل فیزیکی مال) اصلاً صورت نگرفته باشه (که در این صورت اصلاً هبه ای محقق نشده).

نکات حقوقی خاص تو روابط زوجین (مهریه و هبه): گاهی وقتا هبه و مهریه با هم قاطی میشن. باید حواستون باشه که مهریه، یه بدهی قانونیه و هبه یه بخشش. این دو تا از هم جدا هستن و نباید اشتباه گرفته بشن.

5.4. رجوع از هبه قبل از قبض (تحویل فیزیکی مال)

اینجا یه نکته خیلی مهم وجود داره که خیلی ها اشتباه می کنن: اگه شما یه چیزی رو هبه کردید، ولی هنوز اونو به متهب تحویل ندادید (همون قبض کردن که اول گفتم)، اصلاً عقد هبه ای محقق نشده! پس تو این حالت، شما نیازی به رجوع به معنای حقوقی ندارید. فقط کافیه بگید من پشیمون شدم و دیگه مال رو بهت نمیدم. چون هنوز مال به مالکیت متهب درنیومده، این دیگه پس گرفتن نیست، بلکه عدم اتمام عقد به حساب میاد. این مورد رو میشه گفت آسون ترین راه منصرف شدن از هبه است.

5.5. هزینه های دادرسی و حق الوکاله

خب، هیچ پرونده حقوقی ای بدون هزینه نیست. هزینه های رجوع از هبه شامل این موارد میشه:

• هزینه دادرسی: این هزینه بر اساس ارزش مالی که قراره پس بگیرید، تعیین میشه. هرچی مال باارزش تر باشه، هزینه دادرسی هم بیشتره.
• حق الوکاله وکیل: اگه وکیل بگیرید، باید حق الوکاله اش رو هم پرداخت کنید که این مبلغ هم بسته به پیچیدگی پرونده، شهر محل رسیدگی و توافق با وکیل میتونه حسابی فرق کنه.

بهتره قبل از اقدام، یه برآورد تقریبی از این هزینه ها داشته باشید.

5.6. مدت زمان رسیدگی به پرونده رجوع از هبه

هیچ کس نمیتونه زمان دقیق رسیدگی به یه پرونده رو بگه. این موضوع کاملاً بستگی به شلوغی دادگاه ها، پیچیدگی پرونده، نیاز به کارشناسی یا تحقیق محلی و همکاری طرفین داره. اما معمولاً پرونده های حقوقی ممکنه چند ماه تا حتی بیشتر طول بکشن.

5.7. آیا ورثه می توانند از هبه متوفی رجوع کنند؟

همونطور که تو بخش های قبل هم گفتم، حق رجوع از هبه یه حق کاملاً شخصیه و با فوت واهب (بخشنده) از بین میره. پس ورثه شما نمی تونن بعد از فوت شما، ادعای پس گرفتن مالی رو که شما هبه کرده بودید، بکنن. این قانون برای املاک هم صدق می کنه.

هبه به همسر و فرزندان معمولاً قابل برگشت نیست. همچنین، اگه هنوز مال رو تحویل ندادید، نیازی به دعوا و دادخواست نیست، چون اصلاً هبه ای محقق نشده.

توصیه های حقوقی پیش از اقدام به هبه یا رجوع از آن

با توجه به تمام پیچیدگی ها و ظرافت های حقوقی عقد هبه و حق رجوع از اون، چند تا توصیه مهم دارم که حتماً باید قبل از هر اقدامی بهشون توجه کنید:

1. همیشه مشورت با وکیل متخصص: هیچ وقت بدون مشورت با یه وکیل متخصص در امور حقوقی، خصوصاً در زمینه عقود و قراردادها، اقدام به هبه یا رجوع از اون نکنید. شرایط هر پرونده با پرونده دیگه متفاوته و یه وکیل باتجربه می تونه بهترین مسیر رو بهتون نشون بده، از بروز اشتباهات حقوقی جلوگیری کنه و حقوق شما رو حفظ کنه.
2. شفافیت و مستندسازی: چه قصد هبه دارید و چه قصد رجوع، تا جایی که ممکنه همه چیز رو شفاف و مکتوب کنید. اگه هبه ملکه، حتماً سند رسمی تنظیم کنید و از هبه های قولنامه ای پرهیز کنید. اگه هبه اموال منقوله، در صورت امکان یه سند عادی بین خودتون بنویسید و شهود زیرش رو امضا کنن. این کار اثبات هبه رو آسون تر می کنه.
3. فکر کردن به آینده: قبل از هبه کردن، حسابی فکر کنید. آیا واقعاً قصد دارید برای همیشه از مالکیت این مال صرف نظر کنید؟ آیا در آینده ممکنه شرایطتون طوری تغییر کنه که نیاز به این مال پیدا کنید؟ اگه حتی یک درصد هم احتمال پشیمونی وجود داره، حواستون باشه که موانع رجوع چقدر جدی هستن، خصوصاً اگه مال رو به همسر یا فرزندانتون هبه می کنید.
4. آگاهی از موانع رجوع: همیشه موانع قانونی رجوع از هبه رو یادتون باشه. فوت متهب، هبه به اقارب درجه یک، انتقال مال به ثالث یا تغییر اساسی ماهیت اون، مثل سدهای محکم جلوی رجوع می ایستن.
5. ارسال اظهارنامه به موقع: اگه تصمیم به رجوع گرفتید، حتماً تو اولین فرصت و قبل از هر اقدام دیگه ای، اظهارنامه رجوع رو به متهب ارسال کنید. این کار هم اراده شما رو رسمی می کنه و هم ممکنه جلوی انتقال مال به ثالث رو بگیره و بعداً به عنوان مدرک مهم تو دادگاه استفاده بشه.

با رعایت این توصیه ها، می تونید با آگاهی بیشتری تو مسیر هبه یا رجوع از اون قدم بردارید و از بروز مشکلات حقوقی ناخواسته جلوگیری کنید.

نتیجه گیری: رجوع از هبه، حق شما با رعایت قواعد

خب، رسیدیم به آخر خط. همونطور که با هم دیدیم، دادخواست پس گرفتن هبه یا همون رجوع از هبه، تو قانون ما پیش بینی شده و یه حق قانونی برای واهب (بخشنده) به حساب میاد. اما این حق، مثل هر حق دیگه ای، یه سری چارچوب ها و قواعد مخصوص به خودش رو داره که اگه باهاشون آشنا نباشیم، ممکنه به جای حل مشکل، برامون دردسر جدیدی درست بشه.

از تعریف هبه و اهمیت قبض گرفته، تا تفاوت هبه معوض و غیرمعوض، و بعد هم شرایط اساسی برای اینکه اصلاً حق رجوع داشته باشید (مثل زنده بودن واهب و باقی بودن خود مال) و از اون مهم تر، موانع رجوع که مثل یه خط قرمز عمل می کنن (مثلاً هبه به پدر، مادر و فرزندان، یا انتقال مال به شخص دیگه). همه اینا رو با هم مرور کردیم. یادمون باشه که مراحل قانونی، از فرستادن اظهارنامه تا تنظیم دادخواست و پیگیری تو دادگاه، قدم به قدم باید درست برداشته بشه تا حقمون تضییع نشه.

در نهایت، همیشه یادتون باشه که دانش حقوقی، کلید موفقیت تو اینجور پرونده هاست. هرچقدر هم که این راهنما جامع باشه، جای یه مشورت حضوری و تخصصی با یه وکیل خبره رو نمی گیره. پس اگه با چنین وضعیتی روبرو شدید، حتماً با یه وکیل متخصص مشورت کنید تا با آگاهی کامل و هوشمندانه، از حق و حقوقتون دفاع کنید و بهترین نتیجه رو بگیرید. اینجوری هم خیالتون راحته و هم می دونید که از مسیر درست و قانونی پیش رفتید.