این ویتامین را بخورید و این ورزش را انجام دهید؛ پوکی استخوان نمی گیرید

آفتاب نیوز :

افزایش سن با ضعف، شکستگی استخوان، خمیدگی پشت و کوتاه شدن قد همراه است که اغلب افراد از آن ها به عنوان نشانه های پیری یاد می کنند، اما این علایم در واقع نشانه های ابتلا به پوکی استخوان هم است. از دیگر عوامل خطر مهم در بروز این بیماری می توان به مواردی همچون عدم تحرک، یایسگی، رژیم غذایی فاقد کلسیم، مصرف برخی دارو ها همانند کورتیکو استرویید، مصرف سیگار، عدم تماس با نور خورشید و نیز زمینه های ارثی و عوامل ژنتیکی اشاره کرد. مطالعات مختلف نشان داده اند که این بیماری تا 70 درصد می تواند تحت کنترل ژن ها باشد و در خانواده تکرار شود.

خانم ها با میزان بالاتری نسبت به آقایان به این بیماری مبتلا می شوند که البته دلایل زیادی برای آن ذکر شده است که از مهم ترین آن ها می توان به یایسگی اشاره کرد. در این دوران به علت کاهش هورمون استروژن از میزان تراکم استخوانی کاسته می شود. این بیماری علایم قابل توجهی ندارد به همین دلیل به بیماری خاموش شناخته می شود. در مراحل اولیه بروز، علایم آن به ندرت ظاهر می شود و به همین دلیل تشخیص بیماری را دشوار می کند.

از مهم ترین علایم پوکی استخوان می توان به شکستگی خود به خود استخوان ها با کمترین ضربه اشاره کرد که به میزان بالایی در گردن، ران و لگن و ستون مهره ها ایجاد می شود که به دنبال این شکستگی ها، درد در نواحی دارای شکستگی ایجاد می شود. انحراف ستون مهره ها و کوتاه شدن قد نیز از علایم آن است.

این بیماری هزینه های زیادی را به جامعه و فرد تحمیل می کند به شکلی که بر اساس مطالعاتی که در دانشگاه علوم پزشکی تهران صورت گرفته است، استیوپروز (پوکی استخوان) مسیول از دست رفتن بیش از 36 هزار سال زندگی مردان و زنان ایرانی در مقیاس DALY است؛ بنابراین می توان گفت که مرگ و میر و بار ناشی از استیوپروز به دلیل شکستگی های مکرر استخوان ها و هزینه های درمانی و بستری همیشه قابل توجه بوده و در نتیجه پیشگیری از آن نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی، کاهش مرگ و میر و هزینه های خدماتی و درمانی دارد.

برای تشخیص این بیماری از روش های متفاوتی استفاده می شود که شامل گرفتن شرح حال کامل، انجام معاینات فیزیکی، ارزیابی آزمایشگاهی، تست سنجش تراکم استخوان و گا ها عکس های رادیولوژی است. یکی از مهم ترین ابزار هایی که برای پیش بینی خطر شکستگی و در نتیجه شناسایی افراد در معرض خطر بکار برده می شود، ابزار فرکس است.

همانطور که اشاره شد روش های متفاوتی برای تشخیص استیوپروز وجود دارد که گرفتن شرح حال کامل از مهم ترین آن ها است، زیرا این مرحله به تشخیص اولیه یا ثانویه بودن استیوپروز فرد کمک به سزایی می کند. بررسی علایم رادیولوژیک بخصوص بصورت شکستگی مهره ها و کاهش تراکم استخوان نیز در این زمینه کمک کننده است. تست سنجش تراکم استخوان به عنوان تست طلایی برای تشخیص استیوپروز است. مارکر های آزمایشگاهی همانند سطوح سرمی کلسیم، فسفر، آلکالین فسفاتاز، آلکالین فسفاتاز استخوانی، هورمون پاراتورمون و همچنین بیومارکر های استخوانی شامل استیوکلسین و C ترمینال تلوپپتید (CTX) نیز در این روند کمک کننده هستند. البته بیوپسی استخوان نیز در تشخیص بیماری و بررسی کیفیت استخوانی کمک کننده است که به علت تهاجمی بودن کاربردی ندارد؛ بنابراین به نظر می رسد شناسایی بیماران در معرض خطر این بیماری و سپس پیشگیری از بروز آن از اهمیت بالایی برخوردار باشد. کیفیت زندگی که شامل داشتن تغذیه مناسب، فعالیت فیزیکی کافی و تماس با نورآفتاب کافی است در این راستا حایز اهمیت است. همانطور که می دانیم تغذیه به طور کلی به عنوان یک فاکتور موثر در بسیاری از بیماری ها مورد توجه است و بیماری استیوپروز نیز از این قاعده مستثنی نیست.

رژیم غذایی دارای کلسیم و ویتامین D کافی برای پیشگیری از این بیماری مورد نیاز است. مواد لبنی از جمله مواد غذایی غنی از کلسیم نیز باید در رژیم روزانه افرد قرار گیرد و از آنجایی که حضور ویتامین D به همراه کلسیم برای سلامت استخوان ها مورد نیاز است پس باید ویتامین D کافی نیز در بدن وجود داشته باشد. نور آفتاب به عنوان یک منبع مهم برای جذب کافی ویتامین D شناخته شده است. لازم به ذکر است که تماس با نور آفتاب به طور مستقیم و نه مثلا از پشت پنجره، برای ساخت ویتامین D مورد نیاز است. از این رو تماس مستقیم با نور آفتاب با میزان 30 دقیقه در روز در برنامه روزانه فرد قرار گیرد.

از راه های مهم پیشگیری از استیوپروز، انجام فعالیت فیزیکی به صورت منظم است. مطالعات مختلف نشان داده اند که ورزش های تحمل کننده وزن که فشار بالایی به استخوان های فرد وارد می کنند می توانند تاثیر مثبتی بر تراکم استخوان داشته باشند و بدین ترتیب موجب افزایش تراکم استخوان فرد شوند، لذا انجام این ورزش ها حداقل 30 دقیقه در روز می تواند کمک کننده باشد.

بنابر اعلام مرکز تحقیقات استیوپروز، پیاده روی به عنوان یک ورزش موثر بر تراکم استخوان بسیار توصیه شده است. از طرفی انجام فعالیت فیزیکی موجب افزایش تعادل فرد می شود و بدین ترتیب در دوران کهنسالی برای حفظ تعادل فرد بسیار کمک کننده است. برای پیشگیری از این بیماری، افراد می بایست در دوران کودکی و نوجوانی یک رژیم غذایی غنی از کلسیم داشته و به طور منظم ورزش کنند و تماس کافی با نور آفتاب را همواره مد نظر داشته باشند تا بدین ترتیب قبل از رسیدن به پیک تراکم استخوانی در دهه سوم زندگی، ذخیره کافی استخوانی برای خود تهیه کنند و بدین ترتیب با افزایش سن این افراد کمتر در خطر پوکی استخوان قرار گیرند.