ایران در برابر سه تهدید بزرگ
سال 1403 هجری شمسی را در شرایطی آغاز کرده ایم که آخرش هم نفهمیدیم این سال پربرکت، از آنِ کدامیک از حیوانات محترم یعنی عالیجنابان نهنگ و اژدها است. به هر تقدیر، سال نهنگ باشد یا اژدها، نان بسیاری از ما ایرانیان، امسال هم بر پشت خرگوش است! خرگوش به چابکی می دود و دشوار است دست یازیدن به نان! یکی از نفرین های قدیمی در ادبیات فولکلوریک ما کُردها، این است که یک پدر دلشکسته و رنجور، فرزند ناسپاس و قدرناشناس یا خاطی را چنین نفرین کند: «الهی رزق تو بر پشت خرگوش باشد روله!» صد البته در این اقتصاد تورم زده و بحرانی، کسی ما را نفرین نکرده و بخش عظیمی از مشکلات امروز ایران، ریشه در رویکردهای نظری و شیوه های عملی در «حکمرانی» دارد. ترجیح می دهم به جای آن که از خود سوال کنم «با این دست فرمان کجا خواهیم رفت؟»، در همین ایستگاه فروردینی، یک بار دیگر، یک پرسش تکراری اما حساس و حیاتی را پیش بکشم: «مهمترین تهدیدات علیه بقای ایران کدامند؟» دقت بفرمایید؛ تهدیدات علیه ایران و نه علیه نظام جمهوری اسلامی.
در این چند سال، حکمرانان، سیاستمداران و نهادهای مرتبط با امر امنیت و قدرت سخت، همواره پاسخ های تکراری و مشخصی به این سوال داده اند و با درصدهای لَختی بالا اندکی پایین، غالبا به این موارد اشاره می کنند: تهدیدات آمریکا علیه ایران، تهدیدات اسراییل علیه ایران، خطر فعالیت گروه های تجزیه طلب و تهدیدات مربوط به گروه های افراطی. یحتمل، برخی از کارشناسان و شاید بعضی از مسیولین پایه بلند، پس از رویدادهای مرتبط با جنبش اعتراضی سال 1401 هجری شمسی، تظاهرات مردمی و به ویژه احتمال شکل گیری اعتراضات گسترده زنان را هم نیز به لیست تهدیدات پیشین افزوده اند. اما من بر این باورم که این نگرش، نه تنها کوته بینانه، بلکه خطرناک است و زوایای مهمی از واقعیت صحنه را پنهان می کند. عوامل خطرناکتری امروز و فردای ایران را تهدید می کنند که قدرت فرساینده آنها، به مراتب از آمریکا و اسراییل هم بالاتر است. از این گذشته، جستجوی صرف تهدیدات در مباحث امنیتی مرتبط با خطر تجزیه و گروه های افراطی، ما را از خطرات بزرگتری غافل می کند که اتفاقا جلوه های مشهود دارند و هیچکدام از آنها، مستور نیستند. بگذارید به سه تهدید بزرگ اشاره کنم که به زعم من، به مراتب از مواردی که بدانها اشاره رفت، مهم تر هستند:
الف) اقتصاد جهان، وضعیت ایران و تکرار تاریخ
در سال 1402 و در شرایطی که مردم ایران، یکی از سخت ترین دوران های تورمی دهه های اخیر را تحمل کردند، مبلغی معادل 3.2 میلیارد دلار بابت واردات موبایل، از کیسه رفت. شک نکنیم اگر اوضاع اقتصادی ایران بهتر بود و تعداد بیشتری از شهروندان ایرانی، امکان خرید موبایل داشتند، این مبلغ؛ حتی از 20 میلیارد دلار هم فراتر می رفت. آیا این مبلغ مهم است؟ بله برای اقتصاد کشوری که به شکل قطره چکانی و به زحمت ارز به دست می آورد؛ مبلغ مهمی است و مساله اینجاست که ما فقط موبایل نمی خریم و ده ها میلیارد دلار دیگر بابت خرید دیگر محصولات فن آوری، دارو، تجهیزات پزشکی و مهندسی و حوزه های دیگر خرج می کنیم. چه باید کرد؟ آیا باید کل این محصولات را خودمان تولید کنیم؟ البته که خیر. فعلا همان هواپیمای مسافربری سفارشی رییس قوه مجریه را تولید کنیم و کمر بویینگ را بشکنیم؛ کفایت می کند! اتفاقا در بحث حساس و مهم «های تِک»، چاره کار در تلاش برای خودکفایی نیست. بلکه در این است که اولا در حوزه تولید، مزیت های خود را کشف کنیم و برای جبران کسری و افزودن بر میزان صادرات، قدمی برداریم. ثانیا، تلاش کنیم تا گوشه بسیار کوچکی از بازار را در دست بگیریم. واضح است که با این وضعیت سیاست خارجی و تحریم های بین المللی، کار خاصی نمی توان انجام داد و فعلا فقط نفت را می توان با پرداخت حق السهم دلال ها به فروش رساند و جایی برای صادرات کالا و خدمات فنی مهندسی نمی ماند. پس تهدید امنیتی نخست و بسیار جدی علیه ایران، این است که اقتصاد ما، نه تنها تامین کننده توسعه و رفاه، بلکه حتی ضامن بقا نیست و هیچکدام از پانصد برند برتر اقتصاد جهانی از آنِ ما نیستند و چنان وضعیتی داریم که گویی در اقتصاد جهان اساسا «وجود» نداریم و نیستیم.
ظاهرا یک بار دیگر و به یک شکل کاریکاتوری، شاهد تکرار تاریخ هستیم. زمانی که انقلاب صنعتی از مرزهای بریتانیا گذشته و به اروپا رسیده بود، ما در دوران قاجاریه، مقطع بسیار تلخی را سپری می کردیم و قبل از آن هم در دوران صفویه و در شرایطی که عثمانی، به تجهیزات و تسلیحات نظامی توپخانه ای و سلاح گرم دسترسی داشت، ما به طرز اندوهباری، عقب مانده بودیم. گویی اکنون هم در یک چرخه تکراری و در شرایطی که ببرهای آسیایی و برخی از کشورهای عربی به تکاپوی اقتصادی افتاده اند، ما باید سرگرم این باشیم که کدام آقازاده و کدام عروس و داماد در حال لمباندن منابع کشور هستند. اگر از این سیکل معیوب خارج نشویم و در اقتصاد منطقه و جهان، جایی دست و پا نکنیم، دوران تیره تری در انتظارمان خواهد بود.
ب) تغییرات اقلیمی، امنیت غذایی و شرایط زیستی ایرانیان
تغییرات اقلیمی، گرم شدن کره زمین، خشکسالی های مکرر و گسترده، فروچاله ها و کاهش شدید راندمان تولید محصولات کشاورزی، مشکلات بزرگی هستند که تمام بشریت را تهدید می کند. اما در این میان، تهدید علیه خاورمیانه به مراتب جدی تر است و از فلسطین و مصر تا ایران و عراق و ترکیه و سوریه، کل خاورمیانه در معرض تهدید خشکسالی است و علاوه بر این، ریزگردها و آلودگی مداوم هوا، کُشنده تر از آن چیزی است که تصور می شود. با این حال، شواهد نشان می دهد که هنوز هم کسی در ایران، این موضوعات حیاتی را جدی نگرفته است. هنوز هم الگوی کشت غلط و پرهزینه و کم درآمدی داریم، آب را به شدت هدر می دهیم، چاه غیرمجاز حفر می کنیم، رود و چشمه پمپاژ می کنیم، هزاران روستایمان تخلیه شده، آلوده ترین بنزین را با قیمت پایین، با آلاینده ترین خودروها می سوزانیم، تغییر کاربری مزارع و شالیزارها و تبدیل آنها به خانه و ویلا ادامه دارد و همچنین، کوه خوار و ساحل خوار و دریا خوار و بستر رودخوار هستیم! فقدان سیاست گذاری دوراندیشانه و موفق در حوزه های کشاورزی، محیط زیست، سوخت، انرژی و مدیریت امنیت غذایی، برای آینده ایران، چنان تهدید عظیمی است که گروه مهد علیا رجوی و داعش و تجزیه طلب، همگی در برابر آن، تعظیم نموده و لُنگ اندازانند!
ج) یکی بلیط در دست و اشک در چشم، آن یکی بر چند کرسی
از شواهد متعدد پیداست که هنوز هم موضوع مهاجرت گسترده جوانان و به ویژه نخبگان ایرانی؛ برای حاکمیت تبدیل به دغدغه نشده است. اتفاقی که در دانشگاه های ایران روی داده، بی شباهت به دوران انقلاب فرهنگی نیست. استادان قدیمی و توانمند را وادار به رفتن می کنند و کرسی های تدریس و کمیته های جذب، وضعیتی دارند که اساسا بی نیاز به توضیح اضافی است. علاوه بر آن که نخبگان در دانشگاه ها، در طرح نظرات انتقادی خود آزاد نیستند و رواداری دولت و مقامات به درجات زیر صفر نزدیک شده، فضای کار و کسب در بازار آزاد روز به روز غیررقابتی تر شده و کارتل های قدرتمند دولتی و خصولتی با پشتیبانی بانک های حامی خاصه خواری در حال فتح تمام خاکریزها هستند. مساله حتی از این نیز فراتر رفته و بسیاری از جوانان عادی دانشگاه نرفته و دبیرستانی هم سودای رفتن دارند. این وضعیت، بدون شک در کوتاه مدت، منجر به شادی و پیروزی هواداران گفتمان «هر کی دوست نداره جمع کنه بره» می شود. چرا که در چنین فضایی است که به عنوان مثال، یک گوینده کم مایه، به راحتی نه تنها استاد مهمترین دانشگاه کشور می شود، بلکه در صدر لیست برندگان کرسی های مجلس می نشیند و لبخند پبروزمندانه می زند! ولی این شادی دیرپا نخواهد بود و در میان مدت، برای اغلب حوزه های علمی، تخصصی، فنی و حتی خدماتی، ایران را با مشکلات بزرگ روبرو می کند.
311311
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "ایران در برابر سه تهدید بزرگ" هستید؟ با کلیک بر روی عمومی، آیا به دنبال موضوعات مشابهی هستید؟ برای کشف محتواهای بیشتر، از منوی جستجو استفاده کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "ایران در برابر سه تهدید بزرگ"، کلیک کنید.
