احیای قلب در شب قدر

شب ۲۱ ماه رمضان کتاب المقاصد العلیه مرحوم علامه امینی (ره) را مطالعه می کردم به این حدیث گرانبها از حضرت امیرالمومنین (ع) برخورد کردم: “من لم ینفعک حیاتُه فَعُدَّهُ من الموتی” هر آن کو زنده بودنش به تو سودی نمی رساند پس او را از مردگان به شمار آور. و هم آن امام همام می فرماید که “خردمندِ دانش ور زنده ای در میان مردگان است و نادان مرده ای در میان زندگان است”. از همین رو ایشان آیه شریفه “و ما یستوی الاحیاء و لا الاموات” را به برابر نبودن عالمان و نادانان تفسیر می کند. نکته ی ظریفی که مرحوم امینی در ادامه می آورد استناد به این گفته ی مولی امیرالمومنین (ع) است که می فرماید “…من قل ورعه مات قلبه”. هر آن کو پاکدامنی اش فروکاهد دلش می میرد. وبدینسان زنده بودن را به زنده بودن دل باز می گرداند. بناگاه شعر حافظ به خاطرم تداعی کرد که می فرماید: 
هر آن کسی که در این حلقه نیست زنده به عشق         
بر او نمرده به فتوای من نماز کنید

به گفته ی مرحوم امینی “دل رازی از رازهای خدایی و امری از عالم امر خدایی است”. و نیک بختی و سیه روزی آدمی تابعی از روشنایی و ظلمت دل دارد. سپیدی دل نتیجه نور توحید حکمت دانش معرفت طاعت صدق و عشق به ذات حق است تا جایی که این عشق خدایی تمام وجود آن را فرا گیرد و محو ذات الهی شود و تعین و هویت او تجلی اسماء حسنای الهی گردد. از این رو ایشان تاکید می کنند که “بندگی بدون دل همانند جسد بی روح است و سودی در عبادتی که دل همراهی اش نکند نیست”. اهمیت توجه به این امر فهم حقیقت شبهای قدر است. در این شب ها در پی چه هدفی هستیم؟ چرا شب زنده داری؟ پاسخ تنها یک نکته است. “باززنده سازی دل”. دستور کار شب قدر غبارزدایی از دل و احیای آن است و نه هیچ چیز دیگر.

“خداترس ترین مردمان کسی است که قلبی زنده دارد”. مرحوم امینی با ذکر این حدیث از حضرت صادق (ع) به گفته ای از حضرت رسول (ص) استناد می کند که فرمود من خداترس ترین مردمان هستم. ایشان این گونه نتیجه گری می کنند که گویی حضرت رسول فرموده است من زنده دل ترین مردمان هستم. از این رو است که از دل بی خشوع باید به درگاه حضرت باری پناه برد. چرا که خشونت و قساوت نتیجه ی دل مردگی و سیاهی قلب است.  

آنچه من از این رویکرد می فهمم این است که عشق و محبت ریشه در زنده دلی دارد و خشونت و قساوت از جمله نتیجه ی شریعتمداری بی شفقت و بدون حضور دل است. گسترش دامنه ی نفوذ جاهلان متنسک در حوزه ی فهم دینی و تسلط اندیشه ی اخوان شیعی بر جریان فرهنگی رسمی آشکارا در تضاد و تباین با فرهنگ شیعی اصیل و آموزه های حضرت رسول (ص) و مولی امیر المومنین (ع) دارد. باشد که در این شب قدر قدری در صدد احیای قلب خود باشیم. از خدا خواهیم توفیق ادب.