اجرای نمایش تاریخی اجتماعی «ضیافت کشتارگاه» در عمارت سعدی

اصغر خلیلی، کارگردان صاحب سبک اصفهانی که بعد از سال‌ها به اصفهان بازگشته و کارگردانی این نمایشِ تماماً اصفهانی را به عهده دارد، دربارۀ این نمایش به اسمارت تیم گفت: بهمن‌ماه سال ۱۳۱۴ بخشنامه‌ای به کل کشور ابلاغ و براساسِ آن به کشتارگاه‌های ایران الزام شده بود تا ذبح گوسفند را در قالب یک فضای کاملاً بهداشتی انجام دهند؛ در هنگامۀ نزدیک به نوروز همان سال، بخشنامۀ جدیدی در کشور ابلاغ و ذبح گوسفند محدود شد. نمایشنامه «ضیافت کشتارگاه» به این موضوع می‌پردازد که چرا گوسفند در شب عید نوروز در اصفهان کم می‌شود و ماجراهایی که به دنبال خود دارد را نشان می‌دهد. ضمن اینکه بخش عمده‌ای از قصۀ این نمایش در کشتارگاه طوقچی قدیم اصفهان رخ داده است.

او با اشاره به ضرورت انجام پژوهش در نمایش‌های تاریخی و با بیان اینکه برای نزدیک‌تر شدنِ هرچه بیشتر نمایش «ضیافت کشتارگاه» به واقعیت، حدود ۶ ماه همراه با «مریم سلیمی» که نویسندۀ دیگرِ این اثر است به پژوهش دربارۀ موضوع موردبحث در این نمایش پرداخته است، ادامه داد: گروه تئاتر تجربۀ نو عموماً به مسائل و موضوعات تاریخی و یا بیوگرافی می‌پردازد که به تحقیق و مستندات لازم نیاز دارد. در نمایش «ضیافت کشتارگاه» نیز موضوعات تاریخیِ سال ۱۳۱۴ دستمایه قرار داده شده و ازاین‌رو ما باید به مسائل اجتماعی، سیاسی و فرهنگیِ آن دوره توجه داشته و دربارۀ اصالت و درستیِ آن‌ها تحقیق می‌کردیم.

این کارگردان اصفهانی اضافه کرد: کشتارگاهی که در این نمایش دربارۀ آن صحبت شده است در زمانِ حاضر وجود خارجی ندارد، ظاهر شهر و حتی نوع پوشش آدم‌ها نیز دستخوش تغییرات گسترده شده که باید به همۀ این موارد توجه می‌شد؛ حتی بخشی از اتفاقات نمایش در جایی به نام «باغ حاجی» رخ می‌دهد که ما برای اینکه بدانیم «باغ حاجی» به کدام قسمت اصفهان گفته می‌شد چندین کتاب تاریخی را مطالعه کردیم. بنابراین کار خود را در لفافه‌ای از پژوهش پیش بردیم.

خلیلی با بیان اینکه نمایش «ضیافت کشتارگاه» تماماً اصفهانی و همۀ عوامل آن نیز از هنرمندان اصفهان هستند و از ۲۵ مردادماه در ایوان تابستانۀ عمارت سعدی اجرا خواهد شد، به متمایل شدنِ رویکرد اجرای تئاترهای جهانی در فضای باز اشاره و بیان کرد: اگر قرار بود من این نمایش را در سالن به اجرا می‌بردم قطعاً امکان اجرای آن در سالن‌های نمایش تهران، شیراز، سنندج و یا سایر شهرها نیز وجود داشت، اما اخیراً فرآیندی در حوزۀ نمایش در جهان مطرح است که پیرو آن، تئاتر از قالب صحنه و سالن‌های سربسته خارج می‌شود، آغاز چنین رویکردی نیز از زمان گسترش ویروس کرونا اتفاق افتاد که حتی اُپراها در فضای باز اجرا شد تا هم تماشاگر در سلامت کامل باشد و هم شکل و نگاه جدیدی به آن ایجاد شود.

نویسنده و کارگردان نمایش «ضیافت کشتارگاه» افزود: این رجعتِ دوباره در همه شاخه‌های هنری وجود دارد، اما این وفاداری به طبیعت در اجرای نمایش، تماشاگر را در سطح و نگاه جدیدی قرار می‌دهد به‌خصوص در شرایط امروز که گرایش به سمت تئاترهای مولتی مدیا افزایش یافته و درواقع تئاترها، فناوری شده هستند. بنابراین نگاهِ من این بود که اگر در عین وفاداری، بازنگری و بازخوانی جدیدی از ابنیۀ تاریخی داشته باشیم هم برای تماشاگر جذابیت دارد و هم وام‌گیری از آن در اثر نمایشی برای معرفی معماری به نسل آینده اهمیت خواهد داشت. این مسئولیت اجتماعیِ ما در مقابل ابنیۀ تاریخی است؛ حتی من به طراح صحنه تأکید کردم که یک خط به هیچ‌یک از آثار وابسته به آن معماری کشیده نشود تا به این وسیله، بخش دیگری از مسئولیت اجتماعی خود را رعایت کنیم.

او تأکید کرد: دلیل دیگر برای اجرای این نمایش در فضای معماری خاص اصفهان این است که من زاده و بزرگ شدۀ اصفهان هستم، در این معماری قدم زدم، درس خواندم و نفس کشیدم و برای من خیلی جذابیت داشت که تئاترِ خود را در معماری اصفهان اجرا کنم، هرچند که سال‌ها پیش تصمیم داشتم اثری را در عمارت هشت بهشت به اجرا برسانم اما به ثمر نرسید تا اینکه این موضوع مطرح شد و اولین مکان مورد نظرم برای اجرا، ایوان تابستانۀ عمارت سعدی بود که نهایی هم شد.

خلیلی با اشاره به ضرورت بازیابی هویت فرهنگی اصفهان و با تأکید بر اینکه بهترین گزینه برای معرفی توسعه فرهنگی یک شهر، هنر نمایش است چراکه ریشه در فطرت انسان دارد، گفت: هنر نمایش به دلیل زنده بودن و به دلیل اینکه تماشاگر نفس به نفسِ بازیگر پیش می‌رود با فطرت انسان نزدیکی بسیاری دارد. حتی فردی که با فضای دراماتیک آشنا نباشد وقتی که با آدم‌هایی مواجه شود که مقابل او راه می‌روند درنتیجه، با آن نمایش ارتباط برقرار می‌کند. حتی در اجراهای بسیاری که خارج از کشور داشته‌ام تماشاگران غیرفارسی زبان هم با نمایش ارتباط برقرار می‌کنند فقط به این دلیل که مؤلفه‌های انسانی در اثر جاری است هرچندکه زبان را نمی‌توان حذف کرد و باید تأکید کنم اصالتِ لهجه بخشی از توسعۀ فرهنگی در جهان است.

او همچنین به راه‌های افزایش احساس تعلق شهروندان به شهر اشاره کرده و توضیح داد: زمانی که موضوع دهکده جهانی مطرح شد به آسیب‌های آن نیز اشاره شد. یکی از آسیب‌های توسعه فرهنگی این است که فرهنگ‌ها و خرده‌فرهنگ‌های بیرونی بر فرهنگ حاضر غالب می‌شوند و یا آن‌ها را کمرنگ می‌کنند. یکی از دلایل آن، توسعۀ پرسرعت شبکه‌های مجازی و در دسترس بودنِ خرده فرهنگ‌های شهرها و کشورهای دیگر در کنار فرهنگ اصفهان است. من فکر می‌کنم باید شکاف نسلی ازنظر برخورد با فرهنگ و هنر اصفهان را اصلاح کنیم که این موضوع به سیاستگزاری شهری از منظرهای مختلف عمومی و اختصاصی بازمی‌گردد.

به گزارش اسمارت تیم، نشست خبری و آئین رونمایی از پوستر نمایش محیطی «ضیافت کشتارگاه» به کارگردانی اصغر خلیلی و تهیه‌کنندگی رسول هنرمند، امروز دوشنبه (۲۲مردادماه) و با حضور نویسندگان، کارگردان، تهیه کننده، بازیگران و سایر عوامل این نمایش، در خانه هنرمندان اصفهان برگزار شد. 

نمایشنامۀ «ضیافت کشتارگاه» نوشتۀ اصغر خلیلی و مریم سلیمی است، عرشیا شفیعیون برنامه‌ریز و دستیار کارگردان است و موسیقی توسط خورشید لطفی و هارما کاراپتیان تولیده شده، ضمن اینکه دکور را هاشم شمس عهده‌دار بوده و نور، صدا و گریم به‌ترتیب توسط هادی شبان، علی جان‌نثاری و مهدی صادقی اجرایی می‌شود و لباس به عهدۀ مجتبی خلیلی و الهام باقرزاد بوده است. در نمایش «ضیافت کشتارگاه» بیش از ۲۰ بازیگر به ایفای نقش می‌پردازند که از آن جمله می‌توان به فریدون سورانی، محمد قبادی‌نژاد، لیلا پرویزی، رحیم ملکی، وجیهه شفیعی، حمیدرضا ابراهیمی، احمد خوانساری، سیدپویا امامی، مانی خلیلی، محمد ترابی، مصطفی بیگدلی، رزا ماندنی، رزیتا کروندی، بهنام شمسایی، خورشید لطفی، امیرحسین هاشمی، بیتا فاضلی، مبینا اصغرزاده، بهار جانگیری، امیرحسین حسینی، حمیدرضا ابراهیمی، سیدابوالفضل میرحسینی اشاره کرد. 

پایان خبر اسمارت تیم